Akıllı sözleşmeler, bir blok zincirinde veya dağıtık defter teknolojisinde saklanan bir dijital sözleşme türüdür. Önceden belirlenmiş bir dizi eylem veya işlev gerçekleştiğinde, akıllı sözleşmeler otomatik olarak etkinleşir. Akıllı sözleşmeler etkinleştirildikten sonra genellikle geri döndürülemez ancak yine de izlenebilir.
Bitcoin'in ortaya çıkışından bu yana, blockchain teknolojisi günümüz toplumunda en hızlı büyüyen teknolojilerden biri haline geldi. Merkezi olmayan ticareti kolaylaştırmak için kullanılan yenilikçi bir dağıtık defter teknolojisi olarak öncelikle kripto para çevrelerinde oynadığı rolle tanınan blok zinciri teknolojisi, çeşitli farklı sektörlerde sayısız başka teknolojiye ve kullanıma ilham verdi. Günümüzün en popüler icatlarından biri akıllı sözleşmelerdir. Bazen yanlış bir şekilde "Dapp" olarak bilinen akıllı sözleşmeler (bu makalenin ilerleyen bölümlerinde bunu daha detaylı olarak açıklayacağız) artık ticari bankacılık ve finans sektöründe önemli bir rol oynamak istiyor.
İlk olarak 1994 yılında ünlü Amerikalı bilgisayar bilimcisi Nick Szabo (Bitcoin'in tanıtılmasından 10 yıl önce 1998'de "Bit Gold" adlı sanal para birimini öneren ve Bitcoin'in gizemli mucidi Satoshi Nakamoto olduğu sürekli olarak söylenen kişi) tarafından tasarlanan akıllı sözleşmeler, bir sözleşmenin şartlarını yerine getirecek ve daha sonra güvenli dijital yapıları nedeniyle düşük işlem maliyetleriyle alınıp satılabilecek bilgisayar protokolleri olarak tasarlandı.
Akıllı Sözleşmelerin Tanımı
Bazen yanlış bir şekilde "Dapp" olarak adlandırılan akıllı sözleşmeler, önceden belirlenmiş bir dizi koşul yerine getirildikten sonra otomatik olarak çalışmak üzere tasarlanmış bir bilgisayar programı veya işlem protokolü olarak tanımlanabilir. Akıllı sözleşmeler herhangi bir yasal ifade veya bağlayıcı sözleşme yükümlülükleri içermez. Bunlar daha ziyade, üçüncü bir taraf kullanmadan işlemleri kolaylaştırmak için tasarlanmış bilgisayar "komut dosyalarıdır".
Akıllı Sözleşmeler Nasıl Çalışır?
Akıllı Sözleşmeler, neredeyse tüm kodlayıcılar ve yazılım mühendisleri tarafından bilinen en basit bilgisayar programlama tekniklerinden biri olan "if" ifadesinden yararlanarak çalışır. Esasen, "if...then" mantığını takip eden ifadeler bir blok zincirine kodlanır. Bunun anlamı, "eğer" önceden belirlenmiş bir dizi eylem gerçekleşmişse (örneğin, iki yatırımcı da işlemlerini göndermişse), bir bilgisayar ağının bir eylem(ler)i/işlem(ler)i (örneğin, ödeme alışverişi) gerçekleştirmesidir. Bu işlemin gerçekleştiği blok zinciri daha sonra işlem tamamlandığında güncellenir. Blok zinciri ve kriptografik teknolojisine göre bu, işlemin değiştirilemeyeceği ve yalnızca izni olanların sonuçları görebileceği anlamına gelir. Tahmin edebileceğiniz gibi, bir akıllı sözleşme belirli bir işlemin güvenlik yükümlülüklerini yerine getirmek için gerektiği kadar "if...then" koşulu içerebilir. Bununla birlikte, güvenilir geliştiricilerden oluşan bir ekibe ve blok zinciri sisteminin sağlam bir genel yönetimine sahip olmak önemlidir çünkü bu, akıllı sözleşmelerin ve ağın başlangıçta nasıl oluşturulduğunu ve daha sonra nasıl yürütüleceğini belirleyecektir.
Akıllı Sözleşme Örnekleri ve Uygulamaları?
Tahmin edebileceğiniz gibi, akıllı sözleşmeler göz önünde bulundurularak geliştirilen pek çok örnek ve uygulama var, en yenilikçi olanlarından bazıları şöyle:
- Yapı Satış Noktaları ve bayilikler, tedarik zincirinde gerçek zamanlı iletişim ve artan işlem görünürlüğü (blok zincirinin kamuya açık yapısı nedeniyle) yoluyla satıcılarla olan anlaşmazlıkları çözmek için blok zinciri akıllı sözleşmelerini kullanmaya başladı.
- Uluslararası Finans merkezleri ve kuruluşları, finansal varlıkların ve paranın daha güvenli, daha verimli ve daha ucuz bir şekilde alınıp satılmasını sağlamak için akıllı sözleşmelerle büyük ölçekli blok zinciri ağlarını kullanıyor.
- Sağlık Kuruluşları, özel tesislere veya kısmen sübvanse edilen sağlık hizmetlerine sahip ülkelerde, hastanelerin ve sigortacıların hasta bilgilerini paylaşmaları ve sonuçları paylaşmaları için daha hızlı ve daha güvenli yollar sunmak üzere akıllı sözleşmelerin kullanılmasını önermişlerdir.
Dapp nedir?
Dapp'ler veya daha kesin bir ifadeyle merkezi olmayan uygulamalar olarak tanımlanan "dApp'ler", bir blok zinciri veya eşler arası ağ (P2P) üzerinde çalışan ve çalıştırılan dağıtılmış (genellikle açık kaynaklı) bilgisayar programlarıdır. Merkezi olmayan işleyişlerinin doğası gereği, tek bir yazar, şirket veya kuruluş tarafından kontrol edilmezler. Dapp'ler, daha fazla güvenlik ve şeffaflık sunması nedeniyle oyun, bankacılık ve finans dahil olmak üzere bir dizi farklı sektör tarafından kullanılmaya ve benimsenmeye başlıyor. Dapp'ler, işlevlerini etkinleştirmek için akıllı sözleşmeler kullanır.
Dapp'ler Nasıl Çalışır?
Dapp'ler, önceden tanımlanmış kuralları kod aracılığıyla yürütmek için Akıllı Sözleşmeleri kullanır ve merkezi sunuculara ve veritabanlarına olan ihtiyacı ortadan kaldırır (tek güvenlik açığı ve arıza noktası riskini ortadan kaldırır). Aynı geleneksel yazılım uygulamalarının çalıştığı gibi, Dapp'ler de arka uca çağrı yapmak için ön uç kodunu kullanır, ancak bu durumda arka uç, uygulamanın işlevselliğini sağlayan, esasen akıllı sözleşmelerden oluşan bir blok zincirine veya P2P ağına dayanır. Kısacası, akıllı sözleşmeler Dapp'in ön ucunun blok zincirindeki arka ucuyla iletişim kurmasını sağlar.
Dapp'lerin türleri
Belirli işlevleri merkezsizleştirmek ve aracıları ortadan kaldırmak için bir dizi farklı Dapp türü geliştirilmiştir. Aynı şekilde, yaygın olarak kullanılmasa da, Dapp'ler reklam sunmak, kullanıcı davranışını izlemek veya "kripto" üzerinden bağış toplamak için eklenti işlevi görmek üzere web tarayıcılarına entegre edilmiştir.
Geliştirilmiş veya geliştirilmekte olan en popüler Dapp örneklerinden bazıları şunlardır:
- Finansal hizmetler: Öngörüldüğü gibi, Dapp'ler para birimleri veya varlıkların değişimi gibi finansal işlemleri kolaylaştırmak için yapılmıştır.
- Konut: Mülk satın alırken işlem maliyetlerini azaltmak için merkezi olmayan teknolojiler geliştirilmiştir. Aynı şekilde, Dapp'ler mülk sahipliğinin ve tapu gibi belgelerin takibine yardımcı olmak için yapılmıştır.
- Tedarik Zincirleri: Dapp'ler, malları uluslararası tedarik zincirleri boyunca otomatik olarak takip ederek şeffaflığı ve hesap verebilirliği artırmak için kullanılıyor.
- Eğitim: Dapp'lerin önerilen bir kullanımı, öğrencilerin ve eğitimcilerin doğrudan etkileşime girmesine ve işbirliği yapmasına olanak tanıyan merkezi olmayan öğrenme platformları oluşturmanın bir yolu olarak eğitim sektöründe yer almaktadır.
- Siber Güvenlik ve Kimlik Doğrulama: Merkezi olmayan uygulamalar, siber güvenlik sektörü tarafından kimlik bilgilerini güvenli bir şekilde saklamanın ve doğrulamanın potansiyel bir yolu olarak benimsenmiştir. Aslında, blok zinciri teknolojisinin ilk günlerinde, birçok kişi dağıtık defter teknolojisinin genel olarak siber güvenlik için olası yeni bir sınır olduğunu düşündü. Bununla birlikte, bilgi işlem yoğun doğası nedeniyle, diğer yollar daha cazip hale geldi.
- Sağlık Hizmetleri: Yukarıda bahsettiğimiz gibi, Dapp'ler (akıllı sözleşmeler aracılığıyla) özellikle uluslararası bir ortamda sağlık kayıtlarının saklanması ve izlenmesi için idealdir.
- NFT'ler: NFT'lerin alınıp satılması için merkezi olmayan bir pazar yeri sağlamak üzere bir dizi Dapp benzer şekilde kullanılmaktadır. Birçok meraklı, ticaret yapmak için blok zinciri teknolojisini kullanmanın şeffaflık ve güvenlik avantajları nedeniyle Dapp'leri tercih ediyor.
Akıllı Sözleşmelerin Faydaları Nelerdir?
Günümüzün dijital ortamında akıllı sözleşmeler kullanmanın bir dizi faydası vardır. Akıllı sözleşmelerin bu anlamda öne çıkan faydalı özelliklerini şöyle listeleyebiliriz:
- Verimli: Akıllı sözleşmeler tamamen dijital olduğundan ve otomatik olarak tetiklendiğinden, belgelerin manuel olarak doldurulması ve hata yönetimi gibi maliyetli ve uzun süreçlerden kaçınılmasına olanak tanır.
- Güvenli: Akıllı sözleşmeler blok zincirinde olduğu için kayıtlar ve işlemler şifrelenir, zincirdeki diğer herkes tarafından hesap verilebilir ve değişmezdir (yani programlama değiştirilemez).
- Şeffaf: Yukarıda belirtildiği gibi, merkezi olmayan bir defter/ağ üzerinde çalışmanın tabiatı gereği, zincirdeki tüm katılımcıların her bir akıllı sözleşme tarafından gerçekleştirilen işlemlere erişimi vardır. Bu da sürecin tüm üyelerini sürece dahil olan diğer tüm taraflara karşı sorumlu kılar.
Güvenlik açıkları
Blok zincirinin akıllı sözleşmeler ve Dapps kullanımı yoluyla sunduğu devrime rağmen, bu hala mükemmel bir sistem değildir. Dağıtık defter teknolojisinin ortaya çıkışından bu yana, bilgisayar korsanları giderek daha sofistike hale geldi. Sonuç olarak, blok zinciri ağınız için bir tür koruyucu kalkan olarak Kaspersky Premium gibi kapsamlı bir siber güvenlik yazılımı kullanmanızı öneririz. Aynı şekilde, ana sisteminizden uzaktayken zincirin bir kısmına erişmek veya bir akıllı sözleşmeyi tetiklemek istiyorsanız, bir VPN kullanmanızı öneririz. Sanal Özel Ağ, kullanıcının uzak bilgisayarı ile harici sunucular arasında şifrelenmiş özel bir tünel oluşturarak çalışır, böylece verileriniz veya işlemleriniz ağa yönelik herhangi bir dış tehditten korunur, özellikle de siz hareket halindeyken.
Akıllı Sözleşmeler Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Akıllı Sözleşmeler Nedir?
Akıllı sözleşmeler, bir blok zincirinde veya dağıtık defter teknolojisinde saklanan bir dijital sözleşme türüdür. Bunlar, önceden belirlenmiş bir dizi koşul yerine getirildikten sonra otomatik olarak çalışmak üzere tasarlanmış bilgisayar yazılım programlarıdır. Akıllı sözleşmeler herhangi bir yasal ifade veya bağlayıcı sözleşme yükümlülüğü içermez, yalnızca bilgisayar kodu içerir.
Akıllı Sözleşmeler Dapps ile aynı mıdır?
Pek sayılmaz. Akıllı sözleşmeler, Dapps tarafından blok zinciri ile iletişim kurmak için bir arayüz gibi sıklıkla kullanılır. Akıllı sözleşmeler, ön uç kodunun merkezi olmayan uygulamanın arka uç kodunu çağırmasına izin veren mekanizmalar olarak görülebilir.
Dapps nedir?
Dapp'leer veya “dApp'ler”, merkezi olmayan uygulamalardır. Bunlar bir blok zinciri veya eşler arası ağ (P2P) üzerinde çalışan ve işletilen dağıtılmış (genellikle açık kaynaklı) bilgisayar programlarıdır. Diğer uygulamalar gibi, arka uca çağrı yapmak için ön uç kodunu kullanırlar, ancak arka uç, işlevselliği sağlamak için akıllı sözleşmelerden oluşan bir blok zinciri teknolojisine bağlıdır.
Dapps türleri nelerdir?
Dapp'ler veya merkezi olmayan uygulamalar ( dApp'ler), kullanıldıkları sektöre göre kripto cüzdanları ve depolama, kripto değişimi, iş ve finans, oyun, sosyal medya, yönetişim ve geliştirme, emlak, siber güvenlik, sigorta ve sağlık, bankacılık ve perakende dahil olmak üzere bir dizi farklı türe ve kategoriye ayrılabilir.
Sağlık Hizmetlerinde Akıllı Sözleşmeler?
Akıllı sözleşmeler, özel olarak hazırlanmış Dapp'lerin veya merkezi olmayan uygulamaların oluşturulması yoluyla özelleştirilmiş ve sübvanse edilmiş sağlık hizmetleri dünyasında giderek daha fazla kullanılmaktadır. Çünkü akıllı sözleşmeler sağlık kayıtlarının, hassas hasta bilgilerinin depolanması ve izlenmesi ve uluslararası bir ortamda bilginin güvenli bir şekilde iletilmesi/paylaşılması için idealdir.
Önerilen Makaleler ve Bağlantılar:
- Hibrit Bulut Güvenliğine Yönelik Olarak Dikkat Edilmesi Gereken 5 Nokta
- Bitcoin nedir?
- Yaygın Olarak Görülen 4 Kripto Para Birimi Dolandırıcılığı ve Bunlardan Kaçınma
- Kripto Para Birimi Nedir Ve Nasıl Çalışır?
Önerilen ürünler:
