QR kodları nelerdir ve nasıl çalışırlar?
Muhtemelen QR kodlarını daha önce görmüşsünüzdür. Bu kodlar, web sitelerinden reklamlara kadar her yerde karşımıza çıkıyor. Biraz barkodlara benziyorlar ancak bu kodlar, dikey şeritler yerine kare şeklinde şablonlardan oluşuyor. QR kodlarını kullanan işletme sayısı her geçen gün arttığından bu kodlar günbegün daha bilindik hâle geliyor ve artık birçok akıllı telefon yerleşik QR okuyuculara sahip olarak piyasaya sürülüyor.
Ancak bu QR kodu denen şeyler tam olarak nedir ve nasıl çalışırlar? Bilmeniz gereken her şeyi burada bulabilirsiniz.
Tanım: QR neyin kısaltmasıdır?
QR, “Quick Response (Çabuk Tepki)” ifadesinin kısaltmasıdır.
QR kodları basit görünüyor olsalar da aslında çok fazla veriyi saklayabilirler. Ancak ne kadar veri içeriyor olurlarsa olsunlar QR kodları, taratıldıklarında kullanıcının bilgiye anında erişmesine olanak sağlarlar; bu yüzden Çabuk Tepki (Quick Response) kodu olarak adlandırılmışlardır.
QR kodunun kısa tarihi
İlk QR kodu sistemi, 1994 yılında Toyota'nın bir alt kuruluşu olan Japon şirketi Denso Wave tarafından icat edildi. Şirketin üretim sırasında araçları ve parçaları doğru bir şekilde takip etmek için bir sisteme ihtiyacı vardı. Bunu başarabilmek için kanji, kana ve alfasayısal karakterleri kodlayabilecek bir barkod türü geliştirmeyi umuyorlardı.
Barkodun ötesinde
Sıradan barkodlar sadece tek yönlü olarak okunabilir: yukarıdan aşağıya. Yani barkodlar, genellikle alfasayısal biçimde ve sadece küçük miktarda bilgi depolayabilirler.
Ancak bir QR kodu, yukarıdan aşağıya ve sağdan sola olmak üzere iki yönde de okunabilir (bu yüzden QR kodlarına bazen "iki boyutlu barkod" da denilmektedir). QR kodları bu sayede çok daha fazla veri depolayabilmektedir.
QR kodunun geliştirme ekibi, operatörlerin kodu doğru açıdan taratmakla vakit kaybetmemeleri için kodu taratması kolay bir şekilde tasarladılar ve kolayca fark edilebilmesi için kendine özgü bir tasarıma sahip olmasını istediler. Bu da onları, kodun günümüzde de hâlâ kullanılmakta olan meşhur kare şeklini seçmeye yöneltti.
İlk QR kodunun geliştirilmesi bir yıldan fazla sürdü. Kod 7.000'e kadar sayısal karakter ile kanji karakterini içerebiliyordu ve normal bir barkoddan on kat daha hızlı okunabiliyordu.
QR kodu, açık bir kaynak hâline geldi
QR kodu, yayınlandıktan sonra otomotive sektörü tarafından çok çabuk benimsendi. Bu özellikle o zamanlarda çok önemliydi çünkü Japonya'daki birçok tüketici büyük kuruluşlardan daha fazla şeffaflık talep ediyordu. Tüketiciler, sadece arabaların değil, yiyeceklerin, tıbbi ürünlerin ve diğer ürünlerin de tam olarak nerelerden geldiğini merak ediyorlardı. Bu nedenle QR kodu, kademeli olarak üretim sanayisinin bir parçası olmaya başladı.
Denso Wave, QR kodu için patent hakkı talep etmeyeceğini belirterek bu sistemlerini herkese açık şekilde tüm dünyayla paylaştı. Bu, bugün bile isteyen herkesin kendi QR kodunu oluşturup kullanabileceği anlamına gelmektedir. Ancak başlangıçta bu fikir çok yavaş bir şekilde benimsendi. QR kodlarını oluşturmak kolay olsa da QR okuyucularına genel olarak herkes erişemiyordu. Ta ki…
2002: ilk mobil QR okuyucuları
Japonya'da 2002 yılında, yerleşik olarak QR okuyucuları içeren ilk cep telefonları piyasalardaki yerlerini aldı. Bu gelişme, QR kodu kullanan şirket sayısında artışa neden olurken tüketicilerin kullanabileceği ilk QR kodları ortaya çıkmaya başladı.
Bu sırada teknoloji de gelişmeye devam etti. 2004 yılında bir mikro QR kodu oluşturuldu ve 2008 yılında da dikdörtgen modüller içeren iQR kodu yayınlandı.
Ayrıca bu dönemde ilk iPhone piyasaya çıktı ve QR okuyucuları bu sayede dünya çapında birçok tüketiciye ulaşmış oldu. QR kodlarının satışlar ve pazarlamadaki potansiyelini fark eden markalar ve kuruluşlar, kendi kodlarını oluşturmaya başladılar.
QR kodlarının altın çağı
QR kodu, ortaya çıkışından 18 yıl sonra, 2012 yılında endüstriyel tasarım dalında Good Design Ödülü'nü aldı.
QR kodu şu anda dünyanın dört bir yanına yayılmış durumda; reklam panolarından dergilere ve broşürlere kadar her yerde ve hatta hiç tahmin edemeyeceğiniz yerlerde bile bu kodları görebilirsiniz.
Denso Wave, 2020 yılında bile orijinal tasarımını geliştirmeye devam etmektedir. Şirketin modern QR kodlarının tasarımına takip edilebilirlik, marka koruması ve sahtecilik karşıtı önlemler gibi çözümler eklenmiştir. Para transferinden nesnelerin konumunu artırılmış gerçeklik ile belirlemeye kadar QR kodu için birçok yeni kullanım alanı da ortaya çıkmıştır.
QR kodları nasıl çalışır?
QR kodlarının içindeki şablonlar ikili kodları temsil etmektedir ve bu kodları yorumlayarak kodun içindeki veriler ortaya çıkarılabilir.
QR okuyucu, QR kodunun dışındaki üç büyük kareye göre standart bir QR kodunu tanımlayabilir. Okuyucu, bu üç şekli tespit ettikten sonra karenin içindeki her şeyin bir QR kodu olduğunu anlar.
QR okuyucu, ardından kodun tamamını bir ızgara üzerine indirgeyerek QR kodunu analiz eder. Okuyucu, ızgaradaki karelerin her birine tek tek bakarak karenin siyah veya beyaz olmasına göre her kareye bir değer atar. Ardından ızgaradaki kareleri gruplandırarak daha büyük şablonlar oluşturur.
Bir QR kodu hangi parçalardan oluşur?
Standart bir QR kodu, altı bileşene göre belirlenmektedir:
Sessiz bölge
Bu bölüm, bir QR kodunun dış kısmının etrafındaki boş beyaz sınırdır. Bir QR okuyucu, bu sınır olmadan dışardaki unsurların oluşturabileceği parazit nedeniyle QR kodunun içindekileri ve içinde olmayanları belirleyemez.
Tespit şablonu
QR kodlarında genellikle sol alt, sol üst ve sağ üst köşelerde olmak üzere üç siyah kare bulunmaktadır. Bu kareler, QR okuyuca bir QR koduna baktığını ve kodun dış sınırlarının nerede olduğunu söyler.
Hizalama şablonu
Bu kısım, sağ alt köşeye yakın bir yerde bulunan başka bir küçük karedir ve QR kodunun yamuk veya açılı olarak taratıldığında okunabilmesini sağlar.
Zamanlama şablonu
Bu, tespit şablonundaki üç karenin arasında uzanan L şeklinde bir çizgidir. Zamanlama şablonu, okuyucunun kodun tamamı içerisindeki her bir kareyi tespit etmesine yardım olur ve aynı zamanda da hasar görmüş bir QR kodun okunabilmesini sağlar.
Versiyon bilgisi
Bu küçük bilgi alanı, sağ üstteki tespit şablonu hücresinin yanında bulunur. Bu alan, QR kodunun hangi sürümünün okunduğunu belirler (bk. “QR kodunun dört versiyonu nelerdir?”).
Veri hücreleri
QR kodunun geri kalan kısımları; URL, telefon numarası veya içerdiği mesaj gibi gerçek bilgileri temsil etmektedir.
QR kodunun dört versiyonu nelerdir?
QR kodları farklı amaçlar için kullanılabilir ancak bu kodların genel olarak kabul edilen dört türü vardır. Kullanılan versiyon, verilerin nasıl depolandığını belirler ve buna “giriş modu” denir. Bu mod sayısal, alfasayısal, ikili değer veya kanji olabilir. Mod türü, QR kodunundaki versiyon bilgisi alanında belirtilmektedir.
Sayısal mod
Bu mod, 0'dan 9'a kadar olan sayılar içindir. 7.089'a kadar karakterin depolanabildiği bu mod, en etkili depolama modudur.
Alfasayısal mod
Bu mod, 0'dan 9'a kadar olan sayılarının yanı sıra A'dan Z'ye kadar olan büyük harfler ve $, %, *, +, -, ., /, : sembolleri ve boşluk içindir. 4.296'ya kadar karakter depolamasına olanak sağlar.
Bayt modu
Bu mod, ISO-8859-1 karakter setindeki karakterler içindir. 2,953 karakterin depolamasına olanak sağlar.
Kanji modu
Bu mod, Shift JIS karakter setindeki çift baytlı karakterler içindir ve Japoncadaki karakterleri kodlamak için kullanılır. Bu, ilk olarak Denso Wave tarafından geliştirilen orijinal moddur. Ancak sadece 1,817 karakter depolayabildiği için daha sonra en az etkili mod olmuştur.
Aynı zamanda Genişletilmiş Kanal Yorumlama (Extended Channel Interpretation - ECI) olarak bilinen ve kanji karakter seti UTF-8'i belirten ikinci bir kanji modu daha vardır. Fakat bazı yeni QR kodu okuyucuları bu karakter setini okuyamazlar.
Diğer türlerin değiştirilmiş şekli olan iki mod daha vardır:
Yapılandırılmış İlave modu
Bu mod, birden fazla QR kodunda veri kodlayarak aynı anda 16'ya kadar QR kodunun okunabilmesine olanak sağlar.
FNC1 modu
Bu mod, bir QR kodunun GS1 barkodu olarak çalışmasını sağlar.
QR kodları birden fazla mod kullanabilir mi?
Her QR kodu doğru versiyon bilgisi alanını içerdiği sürece bu mümkündür.
QR kodlarının avantajları nelerdir?
QR kodu, barkod tasarımının geliştirilmesiyle oluşturulmuştur.
Bir barkoddan daha fazla bilgi içerebilir
Barkodlar, sayısal bir kod biçiminde sadece tek bir bilgi dizisi içerebilir. Bu özellik, üzerine benzersiz bir sayı eklenmiş bir ürünü hızlı ve doğru bir şekilde belirleyebildiği için barkodları perakende gibi ortamlarda faydalı hâle getirmektedir. Ancak barkodlar bundan daha fazlasını yapamaz.
Bir QR kodu ise birçok farklı türde (kelimeler ve karakterler gibi) çok daha fazla bilgi içerebilir. QR kodu, bütün bu işlemleri neredeyse barkodun sahip olduğu kadar bir alanda yapar ve hazırlanıp basılması da bir o kadar kolaydır.
Çok daha az hataya neden olur
Hiç bir ürünün ödemesini yapmak için barkodunu okuttuğunuzda makinenin tamamen yanlış bir ürünü gösterdiğine tanık oldunuz mu? Bu nadir de olsa karşılaşabileceğiniz bir durumdur çünkü barkodlar, genelde kopyalamaya karşı korunmaz. Ancak bir QR kodunun daha yüksek olan bilgi depolama kapasitesi, güvenlik önlemlerinin kodun içine eklenmesi için yeterli alanı sağlar.
Okutması kolaydır
QR kodları, okutmak ve yorumlamak için özel bir teknoloji gerektiren barkodlardan farklı olarak akıllı telefonlar ve dijital kameralar ile okunup anlaşılabilir. Bu özellik, QR kodlarını tüketicilere yönelik pazarlama kampanyaları gibi şeyler için daha kullanışlı hâle getirir.
Yazdırması kolaydır
QR kodu da barkod gibi yalnızca siyah beyaz baskı gerektirir (ancak herhangi bir renk veya birden fazla renk de kullanılabilir).
Daha güvenlidir
QR kodlarındaki bilgiler şifrelenebilir ve bu sayede fazladan bir koruma düzeyi sağlanmış olur.
QR kodunun farklı türleri nelerdir?
Birnde çok farklı şekil ve tarzda QR kodu oluşturulabilir ancak en yaygın olarak kullanılan beş tür mevcuttur. Bu kodların hepsi aynı işlevi görür, sadece görünüşleri biraz farklıdır.
QR kodu
Bu, 1990'larda Denso Wave tarafından oluşturulan QR kodunun orijinal versiyonudur. Bu kodu sol alt, sol üst ve sağ üst köşelerde bulunan üç tespit şablonu ile tanımlamak kolaydır.
Aztek kodu
Welch Allyn tarafından geliştirlen Aztek kodu, QR koduna benziyor olsa da tam orta kısmında sadece bir tane tespit şablonu içermektedir.
MaxiCode
Bu QR kodu türü, ABD posta idaresi tarafından kullanılmaktadır. Tespit şablonunun ortada bulunması açısından Aztek koduna benzeyen bu kodda, kareler yerine petek şablonu kullanılmaktadır.
PDF417
Symbol Technologies şirketinden Ynjiun Wang tarafından 1991 yılında icat edilen bu tuhaf isimli PDF417, QR kodundan üç yıl önce piyasaya ortaya çıkmıştır. QR kodu ve barkodun karışımına benzeyen bu kod, dikdörtgen şekli sayesinde kolayca ayrıt edilebilir.
Semaco
Aynı isimli yazılım şirketi tarafından geliştirilmiş olan Semacode, sıradan bir QR koduna benzeyen ancak tanınabilir tespit şablonları olmayan bir veri matrisidir.
QR kodlarını iPhone, iPad veya Android cihazımda nasıl taratabilirim?
Çoğu akıllı telefonda yerleşik olarak QR tarayıcılar bulunur. En yeni Google Pixel telefonu ve iPhone'lar gibi en son çıkan akıllı telefonlardan bazılarının kameralarında QR tarayıcılar bulunmaktadır.
Bazı eski cihazlarda QR kodlarını okutmak için özel bir uygulama gerekebilir fakat Apple App Store ve Google Play üzerinde bu uygulamalardan istediğiniz kadar bulabilirsiniz.
Cihazınızı kullanarak QR kodlarını taratmak daha kolay olamazdı:
- Akıllı telefonunuzdaki QR okuyucu uygulamayı veya kamerayı açın
- Telefonunuzu QR koduna doğrultun; kamerayı hangi açıdan koda doğru tutarsanız tutun yine de gerekli bilgilere ulaşabilirsiniz
- Veriler anında ekranınızda görünecektir; örneğin, QR kodunda iletişim bilgileri bulunuyorsa bu bilgiler anında telefonunuza indirilir
QR kodları hangi bilgileri içerebilir?
QR kodu da barkod gibi veri depolar. Bu veriler web sitesi URL'leri, telefon numaraları veya 4,000 karaktere kadar metinleri içerebilir.
QR kodları aynı zamanda şunları yapmak için de kullanılabilir:
- Apple App Store veya Google Play üzerinden bir uygulama indirmek için doğrudan bağlantı
- Çevrimiçi hesapları onaylama ve giriş bilgilerini doğrulama
- SSID, parola ve şifreleme türü gibi şifreleme bilgilerini depolayarak Wi-Fi ağlarına erişme
- Ödeme bilgileri gönderme ve alma
QR kodları nerede bulunur?
QR kodları, ilk olarak araç üretiminde parça takibi yapmak için icat edildi ve üretim sektöründe hâlâ kullanılmaktadır.
QR kodlarının ayrıca inşaat, mühendislik ve perakende gibi ürünler ve malzemelerin yakından takip edilmesi gereken diğer sektörlerde de kullanıldığını görebilirsiniz.
Bu kodlar dünyanın dört bir yanında posta hizmetleri tarafından da kullanılmaktadır. Posta adresleri gibi büyük miktarlarda bilgi içerdiklerinden kolileri takip etmek için bu kodlara önemli rol oynamaya başladı.
QR kodları, öğrencilerin derse katılımına yardımcı olmak için artık üniversitelerde de kullanılmaktadır. Bu kodlar, sınıftan kütüphaneye kadar öğrencilerin aradıkları kitapları bulmalarına yardım edebilecek her yerde kullanılmaktadır.
Pazarlama ve reklam kampanyalarında QR kodu kullanımı örnekleri
Ancak günlük hayatta QR kodlarını görme ihtimalinizin en yüksek olduğu yerler, satış ve pazarlama kampanyalarının olduğu yerlerdir.
Birçok reklamcı, insanları URL'leri elle yazmaktan daha hızlı ve kolay bir şekilde web sitelerine yönlendirdikleri için reklam kampanyalarında QR kodları kullanmayı tercih etmektedir.
Bu kodlarda, doğrudan çevrimiçi ürün sayfalarına bile bağlantılar verilebilir. Örneğin, bir afişteki modelin giydiği elbisenin birebir aynısını arıyorsanız QR kodu sizi doğrudan o ürünü satın alabileceğiniz bir web sayfasına götürebilir.
Aynı zamanda sevdiğiniz bazı ürünlerin ambalajlarında da QR kodlarını görebilirsiniz. Bu QR kodları, ürün hakkında içerdiği besinler veya bir sonraki alışverişinizde kullanabileceğiniz özel teklifler gibi bilgileri size gösterebilir.
QR kodlarını neredeyse her yere koyabilirsiniz. Bu yüzden kartvizitlerden yön tabelalarına ve hatta reçetelere kadar herhangi bir yerde bu kodları görürseniz şaşırmayın.
Nasıl QR kodu oluşturulur?
QR kodu oluşturmak, tahmin edebileceğinizden daha kolaydır.
Apple App Store ve Google Play üzerinden akıllı telefonunuza indirebileceğiniz onlarca QR kodu oluşturma uygulaması vardır.
Ayrıca aşağıdaki web sitelerinden de QR kodu oluşturabilirsiniz:
QR kodu oluşturucu kullanmanın avantajları, girdiğiniz bilgilere (URL, iletişim kartı, takvim etkinliği veya metin) göre kolayca bir QR kodu oluşturabilmek, farklı renklerle tasarımı özelleştirebilmek ve resim dosyasını anında indirip paylaşabilmektir.
QR kodunuzun tasarımını oluşturduktan sonra farklı medyalar kullanarak kodunuzu yeniden oluşturabilirsiniz. QR kodunun şekli bir akıllı telefon tarafından okunabilir ve anlaşılabilir olduğu sürece neredeyse her şeyden bir QR kodu oluşturabilirsiniz.
QR kodu oluşturmanın yaratıcı yolları
2017 yılında Çin'in Çengçou şehrinde, Sias Uluslararası Üniversitesi'nde okuyan 2.500'den fazla öğrenci bir araya gelerek dünyanın en büyük insan QR kodunu oluşturdu. Öğrenciler, 51 metre genişliğindeki QR kodunu oluşturmak için şemsiye kullandılar. Öğrenciler, bu kod taratıldığında araba paylaşım şirketi Didi-Express'ten özel bir indirim kazandılar.
Aynı zamanda Çin'deki Xilinshui adlı bir köyde, 130.000'den fazla ardıç ağacı bir QR kodu şeklinde 12 dönümlük bir alana ekildi ve bu kod yukarıdan görülmektedir. Taratıldığında ise kullanıcıları Xilinshu köyünün resmi turizm sayfasına yönlendirmektedir.
Birçok şirket, QR kodları oluşturmak için çeşitli yaratıcı fikirler bulmuştur. İnsanların QR kodlarını kullandıkları yaratıcı yöntemlerden birkaç örnek:
- Kauçuk damga olarak
- Tişörtler üzerinde
- Noel hediyesi etiketlerinde
QR kodu - SSS
QR kodları siyah beyaz olmak zorunda mı?
Hayır, açık ve koyu alanlar arasındaki karşıtlık belirgin olduğu sürece aslında bu kodlar her renkte olabilir. Hatta QR kodları çok renkli bile olabilir.
Birçok insan QR kodu kullanıyor mu?
Veriler, QR kodu kullanımının artmakta olduğunu göstermektedir. Scanova ve Statista'ya göre, 2020 yılında tahmini olarak 11 milyon hane QR kodu taratmış olacak; bu rakam, 2018 yılındaki tahmini 9,76 milyon taratmaya göre büyük bir artış demek.
Bunun üç temel nedeni bulunmaktadır: 2014 yılında 10% olan akıllı telefon kullanımı 2018 yılında %36'ya çıkarken 2014 yılında %48 olan yüksek hızlı mobil internet kullanımı ise 2018 yılında %61'te yükselmiştir. Ayrıca birçok yeni akıllı telefonda artık yerleşik olarak QR tarayıcılar bulunmaktadır ve bu sayede daha çok insan QR kodlarını taratma fırsatı bulmaktadır.
QR kodları güvenli mi?
QR kodları birçok veri içerdiğinden şifre hırsızlığı bilgilerini saklamak için de kullanılabilirler.
Bu teknolojiye hakim olan bilgisayar korsanları, QR kodlarını kullanarak insanları farklı siteler olarak gözüken kötü amaçlı yazılımları indirmeye yönlendirebilir veya kullanıcının cep telefonunu ücretli mesaj göndermeye zorlayabilirler.
URL'lere yönlendiren QR kodlarında ise kullanıcıların yönlendirildiği etki alanının korsanlar tarafından ele geçirilmiş olma ihtimali de vardır. Bir Alman baharat şirketinin QR kodlarını taratan kullanıcıları kazara yetişkinliklere yönelik bir internet sitesine yönlendirmiş olması, bu konuda bilinen bir örnektir.
Kötü amaçlı QR kodlarından kendinizi koruma
Sizi yanlış bir yere yönlendirebilecek bir QR koduyla nerede ve ne zaman karşılaşabileceğinizi tahmin etmek mümkün değildir. Bu nedenle güvenebileceğiniz bir QR Tarayıcı seçmek çok önemlidir.
Kaspersky QR Tarayıcı size herhangi bir bilgi göndermeden önce taratılmış bağlantının güvenli olup olmadığını anında kontrol eder.
Bu sayede, bir QR kodunun aşağıdakiler açısından güvenli olup olmadığını anlayabilirsiniz:
- Şifre dolandırıcılığı
- Bir uygulamayı zorla indirme veya zorla ücretli mesaj gönderme
- Tehlikeli bağlantılar
Kaspersky QR Tarayıcı, telefonunuza iletişim bilgileri eklemek gibi bir QR Tarayıcı'dan bekleyebileceğiniz her şeyi size sunmaktadır. Fakat aynı zamanda geçmiş taratmaların bir kaydını tutarak güvenliğinizin ne zaman ve nerede açığa çıkmış olabileceğini de geriye dönük olarak bulabilmenizi sağlar.
İlgili bağlantılar:
Önerilen ürünler:
