Reklam yazılımının tanımı
Reklam destekli yazılım olarak da bilinen reklam yazılımı, genellikle bir web tarayıcısında ekranınızda otomatik olarak reklamlar oluşturarak geliştiricileri için gelir elde eder. Reklam yazılımları genellikle bilgisayarlar için oluşturulur ancak mobil cihazlarda da bulunabilir. Bazı reklam yazılımı türleri son derece manipülatiftir ve zararlı programlara açık bir kapı oluşturur.
Reklam yazılımı nedir?
Reklam yazılımı, bilgisayarınızda veya mobil cihazınızda belirebilecek istenmeyen (ve bazen rahatsız edici) açılır reklamları görüntüleyen bir yazılımdır. Reklam yazılımı genellikle şu iki yöntemden birini kullanarak kullanıcının cihazına ulaşır:
- Ücretsiz bir bilgisayar programını veya uygulamayı, reklam yazılımı içeren ek yazılım içerdiğinin farkında olmadan yükleyebilirsiniz. Bu, uygulama geliştiricisinin para kazanmasına olanak tanır ancak reklam yazılımlarını mutlaka izin vermenize gerek kalmadan sistemlerinize indirebileceğiniz anlamına gelir.
- Alternatif olarak, yazılımınızda veya işletim sisteminizde, bilgisayar korsanlarının sisteminize bazı reklam yazılımı türleri de dâhil olmak üzere zararlı yazılımlar eklemek için yararlandığı bir güvenlik açığı olabilir.
Reklam yazılımını nasıl alırsınız?
Reklam yazılımı normalde internetten indirdiğiniz yazılım/programlarla (genellikle ücretsiz veya paylaşılan yazılım) gelir ve bilginiz olmadan gizlice cihazınıza yüklenir.
Bazı reklamlar içeren ücretsiz yazılımlar rahatsız edici olabilir ancak yasa dışı değildir. Ancak üçüncü taraf bir programın cihazınıza izniniz olmadan zararlı reklam yazılımı eklemesi yasa dışıdır.
Reklam yazılımı nasıl çalışır?
Reklam yazılımı, yanlışlıkla veya başka bir şekilde size görüntüleyeceği bir reklama tıklayacağınızı umarak kendisini cihazlarınıza sessizce yükleyip çalışır.
Bunun nedeni, sonuçta reklam yazılımlarının para kazanmak için var olmasıdır.
Reklam yazılımı oluşturucuları ve dağıtıcı satıcılar, üçüncü taraflardan aşağıdakilerden biri aracılığıyla para kazanır:
- Tıklama başına ödeme (PPC): Bir reklamı her açışınızda ödeme alırlar.
- İzleme başına ödeme (PPV): Size bir reklam gösterildiğinde ödeme alırlar.
- Yükleme başına ödeme (PPI): Birlikte verilen yazılım bir cihaza her yüklendiğinde ödeme alırlar.
Reklam yazılımı, sizinle daha alakalı reklamları görüntülemek için arama ve göz atma geçmişinizi de izleyebilir. Geliştirici konumunuzu ve tarayıcı geçmişinizi ele geçirdikten sonra bu bilgileri üçüncü taraflara satarak ek gelir elde edebilir.
Reklam yazılımı en zararsız hâliyle sadece sizi rahatsız eder. En zararlı hâliyle ise siber güvenliğinize zarar veren bir zararlı yazılım tehdidi olabilir.
Reklam yazılımı türleri
Zararsız ve zararlı reklam yazılımlarını birbirinden ayırmak önemlidir. Reklam yazılımı örnekleri şu şekildedir:
Reklamlara ve yazılım tanıtımlarına izin vermenizi sağlayan, yazılımlarını ücretsiz olarak sunabilmeleri için geliştirici maliyetlerini karşılayan yasal reklam yazılımı. Kullanıcılar ücretsiz bir ürün elde etmek için bu tür reklam yazılımlarını isteyerek indirirler. Ayrıca pazarlama bilgilerini toplamasına izin vermeyi de seçebilirsiniz. Bazen beraberindeki kişiselleştirilmiş reklamlar veya sponsorlu üçüncü taraf yazılımlar tercih edilebilir.
Yasal reklam yazılımı, tanınmış olanlar da dâhil olmak üzere her türden geliştirici tarafından oluşturulur. Müşterilere ücretsiz bir ürün vermenin geçerli ve yasal bir yoludur.
Ancak tüm uygulama indirmeleri rızaya dayalı değildir. Hukuki sınırların bulanıklaştığı yer burasıdır.
Olası istenmeyen uygulamalar (PUA’lar), cihazınıza yüklemeyi seçmemiş olabileceğiniz programları içerir. Bunlara olası istenmeyen programlar (PUP’lar) da denilebilir.
PUA reklam yazılımı, ne derece zararlı veya yasa dışı olduğu yazılımın hedeflerine ve onu dağıtanlara bağlı olan gri bir alanda kalabilir:
- Yasal yanıltıcı reklam yazılımı PUA, zararsız üçüncü taraf yazılımların yüklenmesini iptal etmeyi aktif olarak zorlaştırabilir. Sinir bozucu olsa da yasal reklam yazılımları bazen bu yöntemi kullanır. İçerik oluşturucunun bilerek zararlı yazılım içeren reklamları veya yazılımları eklememesi yasaldır. Ne yazık ki bazı reklam yazılımları farkında olmadan cihazlara gizli zararlı yazılımlar gönderebilir.
- Yasal kötü amaçlı reklam yazılımı PUA, sizi reklam bombardımanına tutmak için tasarlanmıştır. Reklam yazılımının kendisinde veya web tarayıcısı araç çubukları ya da başka yollarla paket yazılımda aşırı miktarda reklam bulunabilir. Herhangi bir zararlı yazılım içermediği sürece bu da yasaldır. Pornografi veya zayıflama hapları gibi ürünlerle ilgili reklamlar sıklıkla buna benzer reklam yazılımlarında görünür.
- Yasa dışı kötü amaçlı reklam yazılımı PUA, cihazlara casus yazılım, virüs veya diğer zararlı yazılımlar gibi kötü amaçlı yazılımlar dağıtmak isteyen kötü niyetli üçüncü taraflardan kazanç sağlar. Bu zararlı yazılım, reklam yazılımının kendisinde, reklamını yaptığı web sitelerinde veya beraberindeki yazılımlarda kasıtlı olarak gizlenmiş olabilir. İçerik oluşturucular ve dağıtımcılar bu tehdidi bilerek yayarlar ve bunu başarmak için kötü niyetli yöntemler kullanabilirler.
İnsanlar “reklam yazılımı” derken genellikle reklamları kötüye kullanan ve zararlı yazılımlara kapı açan programları kastediyorlar.
Reklam yazılımları, yasal olup olmadığına bakılmaksızın sinir bozucu olabilir ve uzun süre fark edilmeyebilir. Herhangi bir istilacı veya rahatsız edici yazılımdan kaçınmak için ne arayacağınızı bilmelisiniz.
Reklam yazılımı bulaştığını nasıl anlarsınız?
Cihazınıza bulaşmış olabilecek istenmeyen reklam yazılımının belirtileri şunlardır:
Bilgisayarda reklam yazılımı bulaşma belirtileri
- Web tarayıcınızın ana sayfasında beklenmeyen bir değişiklik
- Ziyaret ettiğiniz web sayfalarının düzgün görüntülenmemesi
- İnternette gezinmediğiniz zamanlarda bile açılır reklamlar görmek
- Cihaz performansında düşüş
- Cihazın çökmesi
- İnternet hızında düşüş
- Yeniden yönlendirilen internet aramaları
- Rastgele yeni bir araç çubuğunun veya tarayıcı eklentisinin görünmesi
Mobil cihazda reklam yazılımı bulaşma belirtileri
Telefonunuzdaki belirtiler de benzerdir:
- Telefonunuzun yavaşlaması
- Uygulamaların yüklenme süresinin artması
- Şarjınızın çabuk bitmesi
- Telefonunuzda indirdiğinizi hatırlamadığınız uygulamaların belirmesi
- Beklenmedik hücresel veri kullanımı ve fatura tutarının artması
- Çok sayıda açılır reklam belirmesi
Bazı reklam yazılımları saldırgandır, kaldırılmasını zorlaştırmak için kendisini rootkit’lerle sistemlerin derinliklerine gömer. Virüs bulaştıysa sisteminizi rahatsız edici uygulamalardan temizlemek için gerekli adımları atmanız gerekir.
Mobil reklam yazılımı
Reklam yazılımları, eğlence ve oyun gibi popüler kategorilerdeki uygulamalar aracılığıyla mobil cihazlara veya cep telefonlarına bulaşabilir. Bu uygulamalar zararsız görünebilir ancak kurulduktan sonra zararlı olabilirler.
Yine de nispeten zararsız ile çok zararlı arasında uzanan bir spektrumda seyrederler. Zararsız kısımda, yüklendikten sonra size reklamlarla istenmeyen mesajlar gönderen bir uygulamayı indirebilirsiniz. Bazen reklamlar uygulamanın dışında görünerek sebebin tespit edilmesini zorlaştırdığından bu durum can sıkıcı olabilir.
Çok daha zararlı olanı ise reklam sahtekarlığı ve reklam tıklama yazılımıdır. Uygulamaların gizlice yürütülebilir dosyaları indirmesini ve arka planda zararlı etkinlikler çalıştırmasını içerir. Bu, kullanıcıların haberi olmadan reklamlara tıklamayı veya kullanıcıların daha sonra ödemek zorunda kalacakları premium hizmetlere abone olmalarını içerebilir.
Reklam yazılımı nasıl kaldırılır?
Reklam yazılımını kaldırmak, rahatsız edici açılır pencereler ve gizli casus yazılımlar gibi reklam yazılımı sorunlarını gidermenize yardımcı olacaktır.
Manuel olarak kaldırmak, tüm bileşenleri bulacağınızı garanti etmez. Güvenilir bir çözüm için, siber güvenlik yazılımı kendi başınıza bulamayacağınız her şeyi temizlemenize yardımcı olacaktır.
Sorunu çözmek için aşağıdaki sorunların her birini tespit edip harekete geçmeniz gerekir:
- Reklam yazılımı: Yasal reklam destekli yazılımın, sizin izninizle çalıştığı sürece saklanmasında sorun yoktur. Reklam yazılımı veya üçüncü taraf yazılım, bilginiz dışında yüklendiğinde veya yapmasını istemediğiniz şeyler yaptığında PUA hâline gelir.
- Reklam Yazılımı PUA: Reklam yazılımı ve sponsorlu üçüncü taraf yazılımlar, en iyi ihtimalle rahatsız edici olur ve en kötü ihtimalle gerçek zararlı yazılımlar için bir ağ geçidi olabilir. Her iki durumda da, muhtemelen bunları kaldırmak isteyeceksiniz.
- Zararlı yazılım bulaşmaları: Zararlı programlar sisteminize çoktan sızmış olabilir. Gizliliğinize yönelik acil tehditleri durdurmak için bunları kaldırmanız gerekir.
“Reklam yazılımı önleme” becerisine sahip bir ürün yüklemek ilk adımınız olacaktır. Kaspersky Internet Security gibi yazılım paketleri, sistem taraması ve reklam yazılımlarının ve diğer tehditlerin kaldırılmasını sağlar.
Güvenlik yazılımınızın reklam yazılımı algılama ayarlarının etkin olup olmadığını kontrol etmek bir sonraki adımınızdır. Güvenlik yazılımınız varsayılan olarak reklam yazılımlarını tespit edemeyebilir ve kaldıramayabilir.
Genellikle yasal reklam yazılımı programlarında, reklam yazılımı bileşenlerini kaldırma prosedürleri yoktur. Bazıları bilgisayarınıza sızmak ve fark edilmeden çalışmak için virüslerin kullandığı teknolojilere benzer teknolojileri kullanabilir. Reklamlar, ücretsiz yazılım edinme anlaşmanızın bir parçası olduğundan, bu yine doğası gereği zararlı değildir.
Birçok ücretsiz yazılım ve paylaşılan yazılım programı, siz programa kayıt olduktan veya programı satın aldıktan sonra reklam görüntülemekten vazgeçer. Ancak bazı programlar yerleşik üçüncü taraf reklam yazılımı yardımcı programlarını kullanır. Bu yardımcı programlar, programa kayıt olduktan veya programı satın aldıktan sonra bilgisayarınızda yüklü kalabilir. Reklam yazılımı bileşenini kaldırmanız, programın arızalanmasına yol açabilir. Bu yasaldır ve ürünün şartlarını kabul ettiyseniz kesintiye uğratılmamalıdır. Kendinizi güvende hissetmiyorsanız ürünü kullanmayı bırakın ve tamamen kaldırın.
Reklam yazılımı bilgisayarınızda geçerli nedenlerle de bulunabileceğinden, anti virüs çözümleri belirli bir reklam yazılımı programının sizin için bir tehdit oluşturup oluşturmadığını belirleyemeyebilir.
Kaspersky ürünleri size reklam yazılımlarını tespit etme ve buna müdahale etme seçeneği sunar:
1. Seçenek: Reklam yazılımını kaldırma. Kaspersky’nin anti virüs yazılımı, reklam yazılımlarından kurtulmanıza yardımcı olacaktır. Kaspersky’nin anti virüs motoru tarafından algılanan bir reklam yazılımı programının tehdit oluşturabileceğinden şüphelenmenize yol açacak birçok neden olabilir:
- Programın kurulumuna izin vermediniz
- Programın nereden geldiğini bilmiyorsunuz
- Kaspersky’nin web sitesinde programın açıklamasını okudunuz ve artık programın güvenliği konusunda endişeleriniz var
2. Seçenek: Reklam yazılımını tespit etmemeyi seçme. Kaspersky ürünleri, bu programların algılanması seçeneğini devre dışı bırakmanıza veya istisna listesine belirli programlar eklemenize olanak tanıyarak anti virüs motorunun söz konusu reklam yazılımını zararlı olarak işaretlememesini sağlar. Aşağıdaki durumlarda bunu yapabilirsiniz:
- Bunun rıza gösterdiğiniz bir program olduğundan eminsiniz.
- Programın nereden geldiğini biliyorsunuz.
- Programın açıklamasını okuduktan sonra, bunun cihazlarınıza veya verilerinize zarar vermeyeceğine karar verdiniz.
Android reklam yazılımını kaldırma
Telefonunuzdaki reklam yazılımından nasıl kurtulacağınızı merak ediyorsanız Android’e özel bazı ipuçları şunlardır:
- 1. Adım: Telefonunuzu Güvenli Mod’da başlatın
- 2. Adım: Zararlı cihaz yöneticisi uygulamalarını kaldırın
- 3. Adım: Android telefonunuzda zararlı uygulamaları kaldırın
- 4. Adım: Virüsleri, reklam yazılımlarını ve diğer zararlı yazılımları kaldırmak için Android’e uygun bir anti virüs yazılımı kullanın
- 5. Adım: Tarayıcınızdaki yeniden yönlendirmeleri ve açılır reklamları kaldırın
Apple’ın korumalı alan yapısı ve iOS uygulamalarının birbirleriyle iletişim kurmaması nedeniyle iPhone’larda virüs veya zararlı yazılım bulunması (jailbreak uygulanmadığı sürece) daha nadirdir. Ancak iPhone veya iPad’inizde açılır reklam pencerelerini kapatabilirsiniz.
iPhone reklam yazılımını kaldırma
- 1. Adım: iPhone veya iPad’inizde Chrome’u açın
- 2. Adım: Üç noktaya ve ardından Ayarlar simgesine dokunun
- 3. Adım: İçerik Ayarları > Pop-up’ları engelle ögesine dokunun
- 4. Adım: Pop-up’ları engelle seçeneğini kapatın
İstenmeyen reklam yazılımlarını ve diğer PUA’ları temizlemek, siber güvenliğinizi artırmak için sağlam bir başlangıçtır. Risklerinizi en aza indirmek için gelecekte reklam yazılımı bulaşmalarını nasıl önleyeceğinizi bilmek önemlidir.
Reklam yazılımlarından korunma
Sürekli yeni reklam yazılımı biçimleri ortaya çıktığından reklam yazılımlarını engellemek, ilk etapta bu sorunlarla uğraşmak zorunda kalmamak için en iyi yoldur.
Bilgisayarınızın bakımını yapmak ve emniyetli davranmak bir bütün olarak güvenliğiniz için iyidir. Genel olarak aşağıdakileri yaparsanız reklam yazılımı koruması da dâhil olmak üzere tüm siber tehditlere karşı daha fazla korunursunuz:
Tüm yazılımları güncel tutun. Uygulamalarınız, sistem sürücüleriniz, işletim sisteminiz ve diğer yazılımlarınız için en son güncellemelerde güvenlik düzeltmeleri bulunur. Geliştiriciler sizi tehditlerden korumak için sürekli olarak güvenlik açıklarını bulur ve yazılımınıza yama uygular.
Meraklı değil, dikkatli olun. Dijital dünyada bilinmeyen veya olağan dışı her şeyi potansiyel bir risk olarak değerlendirin. Bilgisayar korsanları, size reklam yazılımı ve zararlı yazılım bulaştırmak için USB şarj istasyonlarından sosyal medyada arkadaşlarınızın kimliğine bürünmeye kadar her şeyden yararlanır. Her zaman kendinize şu soruyu sorun: “Bu zararlıysa en kötü ne olabilir?” ve temkinli şekilde ilerleyin.
İnce ayrıntılara dikkat edin. İster yasal bir program kurulumu ister bir e-postadaki bağlantı olsun, ne açtığınıza veya kabul ettiğinize her zaman dikkat edin. Suçlular sizi hazırlıksız yakalamak için güvenilir URL’leri, e-posta adreslerini ve sosyal medya profillerini taklit etmeye çalışır. Bunları incelemek için biraz zaman ayırırsanız dolandırıcılık için tehlike işareti olan tuhaf ayrıntılar bulacaksınız.
Faaliyetlerinizin yasal olmasına özen gösterin. Bariz risklerin yanı sıra, korsan medya ve yazılım sizi “bedava ürün” arzunuzdan yararlanan suçlulara daha da yakınlaştırır. Bu hizmetler, bilerek ya da bilmeden reklam yazılımı yüklemelerini teşvik edebilir veya virüslü indirmeler taşıyabilir.
Ücretsiz bilgisayar yazılımı, mobil uygulama indirirken veya internette gezinirken:
Yazılım kurulumu sırasında “İleri”ye tıklamadan önce daima tüm koşulları ve onay kutusu sözleşmelerini okuyun. Pek çok sponsorlu üçüncü taraf yazılım varsayılan olarak etkindir; bu, beraberindeki herhangi bir PUA’yı yüklemekten kaçınmak için bir kutunun işaretini kaldırmanız gerektiği anlamına gelir.
Programları yalnızca güvenilir ve bilinir kaynaklardan indirin. Yalnızca tanıdığınız markalardan indirmeye özen göstermelisiniz. Güvenilir bir geçmişe sahip olduklarından da emin olun. Google Play gibi resmi uygulama mağazaları zararlı uygulamalardan tamamen arınmış değildir ancak sizi güvende tutma olasılıkları daha yüksektir.
İncelemeleri okuyun. Tarayıcı uzantılarından bilgisayar programlarına kadar her şeyin çevrimiçi ortamda mutlaka bir incelemesi vardır. Kullanıcı geri bildirimlerini arayın ve olumsuz olanları not alın.
Tıklamadan (veya dokunmadan) önce bakın. Bazı reklamlar, istenmeyen tıklamalardan yararlanmak için sosyal mühendislikten faydalanır. Sahte kapatma düğmeleri, dikkatlice yerleştirilmiş onay düğmeleri ve kendiliğinden açılan pencerelerin tümü, virüslü bir bağlantıya tıklamanızı sağlar. Bu tür tuzaklara düşmemeye çalışın.
Banka ekstrelerine dikkat edin. Beklenmedik abonelik ücretleri, mobil reklam yazılımlarının kurbanı olduğunuzun işareti olabilir.
Kaspersky Total Security gibi bir anti virüs güvenlik yazılımınız varsa reklam yazılımlarına karşı koruma için en iyi çözümlerden birine zaten sahipsiniz demektir.
Güvenlik yazılımı, zararlı veya PUA uygulama indirmelerine karşı etkin bir koruma sağlar, ekleri ve bağlantıları tarar ve açılır pencereleri engeller. Dijital dünyadaki davranışlarınız ilk savunma hattınızdır. Ancak konu kendinizi reklam yazılımı tehditlerine karşı korumak olduğunda siber güvenlik programları çok önemlidir.
İlgili Makaleler:
