Bazen takılma veya tutukluk yapma olarak da adlandırılan bilgisayar donması, bilgisayarın komutlara yanıt vermemesi durumudur. Bilgisayar sistemi, bir tür sorun yüzünden artık komutlara yanıt vermemeye başlar ve bu da bilgisayarın normal şekilde çalışmamasına yol açar. Örneğin kullanıcı, fareyi veya klavyeyi kullanamayabilir, programlar arasında geçiş yapamayabilir veya bir dosyayı kaydedemeyebilir. Kullanıcıların bilgisayarlarını düzenli olarak yedeklemeleri çok önemlidir; böylece bilgisayarlar arızalanmaya başlarsa bilgisayarda depolanan verilerin çoğunu muhafaza edebilirler.
Farklı bilgisayar donması türleri mevcuttur ve bu donmalar birçok nedenden ötürü meydana gelebilir. Örneğin donanım veya yazılımla ilgili sorunlar olabilir, sistem aşırı zorlanmış olabilir veya bilgisayarda kötü amaçlı yazılım olabilir. Bu tür sorunlar en nihayetinde her bilgisayarda yaşanacağından kullanıcıların bilgisayarların donmasına yol açan sebepler, bu sorunun nasıl önlenebileceği ve sorun kaçınılmaz olarak yaşandığında hangi adımların atılması gerektiği konusunda temel bir anlayışa sahip olması çok önemlidir.
Bilgisayar donması: Sorunu tespit etme
Bir bilgisayar rastgele donduğunda atılacak ilk adım, soruna yol açan şeyin ne olduğunu belirlemektir. Bir bilgisayarın kilitlenmesinin dört temel sebebi vardır ve bu durumun belirlenmesi sorunun daha sonra çözülmesine yardımcı olabilir. En yaygın dört sorun aşağıda belirtilmiştir:
- Takılma: Bu, belirli bir işlem veya eylemgerçekleştirildiğinde yaşanan dizüstü bilgisayar donmalarını ifade eder. Genelde bilgisayarı yeniden çalıştırmanın tek yöntemi sistemi yeniden başlatmaktır.
- Rastgele Takılma: Bir bilgisayar rastgele donduğunda, sıklıkla komutlara yanıt vermemeye başladığında ve bariz bir sebep olmadan bu sorun meydana gelir. Bilgisayarı yeniden başlatmak, genellikle tekrar çalışmasını sağlar.
- Genel Donma: Bu sorun, bir diğer rastgele bilgisayar donması türü olsa da genelde kullanıcı herhangi bir işlem gerçekleştirmeden kendi kendine düzelir.
- Tek Uygulamalı Donma: Bu durumda bir bilgisayar, sadece belirli bir program veya web sitesini kullanmaya çalışırken kilitlenebilir.
Bilgisayarların donmasına neler yol açar?
Bilgisayarlar son derece hassas makinelerdir. Bu yüzden donanım veya yazılımdaki en ufak bir arıza, bir dizüstü bilgisayarın donmasına yol açabilir. Bir bilgisayar donuyorsa soruna neyin sebep olduğunu anlamak çok önemlidir. Çoğu durumda, sorunun ne olduğunu anlamak için bilgisayarın ne yaptığına dikkat etmek veya tanılama araçlarını çalıştırmak yeterli olacaktır. Bir dahaki sefere “Bilgisayarım neden sürekli donuyor?” diye merak ettiğinizde aşağıda belirteceğimiz sebepleri dikkate almayı düşünebilirsiniz.
Aynı anda çok fazla işlem yapma
Bir bilgisayardaki her yazılım parçasının (ve bazı donanım parçalarının), normal şekilde çalışması için belirli bir miktarda sistem belleği ve kaynak kullanması gerekir. Bu yüzden aynı anda çok sayıda program, uygulama veya web sitesi çalıştırmak, dizüstü bilgisayarın donmasına yol açabilir.
Aşırı ısınma
Bir bilgisayar aniden olağan dışı gürültü veya aşırı tiz sesler çıkarmaya başlarsa aşırı ısınıyor olabilir. Bu sorun; sıcak ortamlarda, hava sıcak olduğunda veya bilgisayarın uzun süredir kullanması durumunda yaşanabilir. Bilgisayarlar, oldukça hassas bir yapıları olduğundan aşırı ısındıklarında sistemlerinde oluşabilecek olası hasarları en aza indirmek için kendileri koruma moduna alırlar. Bu durumda bilgisayar yavaşlayabilir veya bazı durumlarda tamamen kapanabilir.
Sorunlu sürücüler
Bilgisayarlarının neden donduğunu sürekli merak edenler için bu sorunun cevabı, arızalı sürücüler olabilir. Tüm bilgisayar programları için sürücülerin normal şekilde çalışması gerekir. Bu yüzden uygulama sürücüleri bozulursa veya güncelliğini kaybederse uygulamalar, bilgisayarın donanımıyla etkili bir şekilde iletişim kuramaz. Bu durum yaşandığında program (ve bilgisayar) çalışmamaya başlayabilir.
Kötü amaçlı yazılım
Bilgisayar donması, bir bilgisayarın kötü amaçlı yazılım etkisi altında olduğunun en yaygın belirtilerinden biri olabilir. Kullanıcılar, kötü amaçlı bir e-posta ekini indirmek veya üçüncü taraf kaynakları ziyaret edip güvenilmez dosyalar indirmek gibi işlemler yaptıklarında kötü amaçlı yazılımların bilgisayarlarına erişmelerine istemeden izin verebilirler. Kötü amaçlı yazılım bir bilgisayarı ele geçirdiğinde olağan dışı davranmasına ve hatta yavaşlamasına neden olabilir. Örneğin, arka planda çalışan ve bilgisayarın belleğini kullanan çok sayıda programı açarak işletim sistemini aşırı zorlayabilir.
İşletim sistemi sorunları
Güncel olmayan işletim sistemleri, bir bilgisayarın çalışmasını engelleyerek sıklıkla donmasına yol açabilir. Örneğin, sistemdeki dosyalar bozularak ciddi sonuçlara yol açabilecek hatalara neden olabilir; bu durumda bilgisayar, normal şekilde çalışmamaya başlar.
Yazılım sorunları
Bu sorunlar, bilgisayar donmasının başka bir yaygın nedenidir. Örneğin, eski yazılım programları daha güncel olan işletim sistemlerinde iyi bir şekilde çalışmayabilir ve programın olağan dışı bir şekilde çalışmasına sebep olarak bilgisayarın kafasını karıştırabilir ve yavaşlamasına yol açabilir.
Donanım sorunları
Bilgisayar donanımı oldukça hassas olabilir ve en küçük sorunlar bile bilgisayarın sistemini bozabilir ve arızalanmaya veya donmaya yol açabilir. Örneğin donanım aşırı ısınabilir, parçalarda toz birikebilir veya ayarları bile bozulabilir. Bu sorunlardan herhangi biri, bir dizüstü bilgisayarın beklenen şekilde çalışmasını engelleyebilir.
Depolama sorunları
Bir bilgisayar, çalışırken bir tür kısa süreli veri depolama alanı olan RAM (Rastgele Erişim Belleği) kullanır. RAM, RAM çubukları adı verilen küçük donanım parçalarında depolanır ve bu çubuklar zarar gördüğünde bilgisayarın kilitlenmesine sebep olabilir. Benzer şekilde söz konusu bilgisayar, nasıl kullanıldığını takip edebilmek için yeterli işlem gücüne sahip olmayabilir; bu durum, bilgisayarın yavaşlamasına veya hatta sıklıkla tutukluk yapmasına neden olabilir. Bu, sürekli hata ekranlarının gösterilmesine de yol açabilir.
Haricî donanım
Dizüstü bilgisayar donmaları, genellikle bilgisayarla haricî cihazlar kullanılırken yaşanır. Bu yüzden satın alırken dizüstü bilgisayar ile birlikte verilmeyen veya aynı şirket tarafından üretilmeyen haricî bir fare, klavye veya sabit disk kullanmak bilgisayarın çalışmasında sorunlara neden olabilir.
Arızalı sabit sürücü
Sabit sürücüler, bilgisayarın kalbidir ve arızalanmaya başladıklarında kullanıcılar, genellikle bilgisayarın rastgele bir şekilde donduğunu fark ederler. Çoğu durumda arızalı bir sabit sürücüden tıklama sesleri geldiğinden sorunun tespit edilmesi genellikle kolaydır. Ancak sabit sürücünün düzgün bir şekilde çalışıp çalışmadığını görmek için üzerinde bir tanılama kontrolü yapmak da mümkündür.
Fare sorunları
Bilgisayarın imleci donarak olduğu yerde kalıyorsa sorun fare kaynaklı olabilir. Örneğin, kablolu farenin kablosunda sorun olabilir veya kablosu çıkmış olabilir, kablosuz farenin ise pili bitmiş olabilir.
Bilgisayar donması olasılığını en aza indirme
Tüm bilgisayar kullanıcıları, zaman zaman bilgisayar donmaları yaşasalar da bu durumu en aza indirmenin yöntemleri mevcuttur. Bilgisayarınızın olabildiğince sorunsuz çalışmasını sağlamak için aşağıdaki ipuçlarından faydalanabilirsiniz:
- Aynı anda olabildiğince az sayıda program kullanmayı deneyin
- Sadece en gerekli uygulamaları ve programları yükleyin
- Web sitesi güvenli değilse veya güvenilir bir siber güvenlik çözümü yüklemediyseniz hiçbir şey indirmeyin
- Bilgisayardan kötü amaçlı yazılımları atmak için düzenli olarak kötü amaçlı yazılım tarayıcılarını çalıştırın
- Bilgisayarın gereksinimleriniz için yeterli belleği olduğundan emin olun
- Bilgisayarın etrafında hava akışı olmasını sağlayın veya dizüstü bilgisayar kullanıyorsanız soğutucu kullanın
- Tüm yazılım sürücülerinin güncel olduğundan emin olun
- Bilgisayarın en güncel işletim sistemini kullandığından emin olun
- Haricî donanımın bilgisayarla uyumlu olduğundan emin olun
- Bilgisayarda çok fazla program, belge, resim veya müzik depolamamaya çalışın; bilgisayarda olması gerekli olmayan her şeyi düzenli olarak kaldırın
Bilgisayar donmasının durdurulması
Bilgisayarları çok sık kullananların, eninde sonunda bilgisayar donması sorunuyla karşılaşmaları kaçınılmazdır. Yine de bu sorun yaşandığında bilgisayarınızı kaderine terk etmemek gerektiğini unutmamak gerekir. Aslında nadir de olsa bazı durumlarda, bilgisayar donmaları tespit edilemeyebilir ve çözülemeyebilir. Bu nedenle bu sorunla bir sonraki karşılaşmanızda “Bilgisayarım neden donuyor?” diye sormak yerine bilgisayarın yeniden sorunsuz bir şekilde çalışmasını sağlamak için aşağıdaki adımlardan bazılarını uygulayabilirsiniz:
- Görev Yöneticisi’ni inceleyin: Bir bilgisayar kilitlendiğinde belirli bir web sitesi soruna yol açıyor olabilir. Sorunu tespit etmek için işletim sistemi görev yöneticisini değil, internet tarayıcısının Görev Yöneticisi’ni açın. İşletim sisteminin görev yöneticisi tarayıcıyla ilgili bir sorun olduğuna işaret edebilir ancak internet tarayıcısının görev yöneticisi, tarayıcının hangi işlemleri ve web sitelerini çalıştırdığına dair daha iyi fikir verir ve dizüstü bilgisayarın donmasına neyin sebep olduğunu daha net şekilde gösterir.
- Güvenilirlik Monitörü’nü kontrol edin: Bilgisayar donması sorununu çözmeye çalışırken bir bilgisayarın Güvenilirlik Monitörü (veya Mac cihazlarda Faaliyet Monitörü) sorunun çözülmesine yardımcı olabilir. Bu program, bilgisayarın işlevselliğinin bir görselleştirmesini sunar ve kilitlenme günlüklerini, güncellemeleri, yeni uygulamaları ve sorunları gösterir. Bu, yavaşlamayı neyin tetiklediğini ve sorunun nasıl düzeltileceğini gösterebilir.
- Sürücüleri güncelleyin: Soruna belirli bir program veya uygulamanın yol açtığının bilindiği bilgisayar donması durumlarında sorunu çözmek için yazılımı ve sürücüyü güncellemeyi deneyin.
- RAM’i kontrol edin: RAM ile ilgili sorunlar, bilgisayarın kilitlenmesine sebep olabilir. Bu sorunu kontrol edip çözmek için bilgisayarınızın bellek tanılama kuralını çalıştırın; bu işlem, sorun olması durumunda sizi bilgilendirecektir.
- Sabit sürücüye bakın: Sabit sürücünüzün normal bir şekilde çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için ücretsiz bir araç kullanın. Bir sorun olduğuna dair en ufak bir ipucu bile varsa sabit sürücüyü değiştirmek, bilgisayarın rastgele donmasını engelleyecektir.
- Mavi Ekran’ın ne anlama geldiğini öğrenin: Bir bilgisayar donuyorsa ve ardından “Mavi Ekran” gösteriyorsa sorunu etraflıca incelemek çok önemlidir. Ekranda bir QR kodu ve “Durdurma Kodu” olmalıdır; bu kod, sorunla ilgili size biraz daha fikir verebilir. Sorunun çözülebilmesi için kodu okuyan ve daha anlaşılır bir formatta sunan ücretsiz bir araç kullanmanızı öneririz.
- Biraz bekleyin: Bilgisayarlar da insanlar gibi aşırı baskı altına girebilir ve toparlanmaları biraz zaman alabilir. Bilgisayarın bu karmaşık süreci atlatması için biraz beklemek faydalı olabilir. Çoğu zaman bilgisayar donması sorunu, özellikle yoğun bir süreçten geçtikten birkaç saniye sonra kendi kendine geçer.
- Bilgisayarı yeniden başlatın: Bazen dizüstü bilgisayar donması basit bir donanım sıfırlama işlemiyle çözülebilir. Bilgisayarı tamamen kapatın, birkaç dakika bekleyin, ardından yeniden başlatın.
- Çok fazla kaynak kullanan programları ve uygulamaları kapatın: Bazı yazılımlar, çalışmak için diğerlerine göre daha fazla RAM kullanır ve bazen dizüstü bilgisayarın donmasına yol açabilir. Belirli bir program kullanılırken bilgisayar takılıyor gibi görünüyorsa Windows Görev Yöneticisi veya MAC Zorla Kapatma penceresi programın komutlara yanıt vermediğini gösterir. Programı kapatıp yeniden yüklemeyi deneyin. Bu yöntem işe yaramazsa programın silinip yeniden yüklenmesi gerekebilir.
- Kötü amaçlı yazılımları kontrol edin: Bilgisayarınızın donmasının bir sebebi de kötü amaçlı yazılımlardır. Öncelikle bilgisayarda kötü amaçlı bir yazılım olup olmadığını kontrol etmek için bir kötü amaçlı yazılım tarayıcısı çalıştırın. Sonuçlar bilgisayarda kötü amaçlı yazılım olduğunu gösterirse araç, sorunu çözmek için bu yazılımı kaldıracaktır.
Bilgisayar donması gerçeği
Bir bilgisayara ne kadar iyi bakım yapılırsa yapılsın tüm sistemler bir noktada donar. Dizüstü bilgisayarın donmasının birçok nedeni vardır: tespit edilemeyen kötü amaçlı yazılımlar, uyumlu olmayan veya yanlış yapılandırılmış donanım, yetersiz depolama ve aşırı ısınma vb.
Bir bilgisayar kilitlendiğinde yapılacak en önemli şey sorunu tespit etmektir. Sorun belirlendikten sonra sorunu çözmek için hangi adımların atılacağını anlamak daha kolaydır. Ayrıca kullanıcılar, bilgisayar donması yaşama olasılığını en aza indirmek için tüm yazılım ve sürücülerin güncel olmasını sağlamak, çok az sayıda program kullanmak ve düzenli olarak kötü amaçlı yazılım tarayıcıları çalıştırmak gibi yöntemlere başvurabilirler.
Kaspersky Endpoint Security, 2021’de kurumsal uç nokta güvenlik ürünü olarak en iyi performans, koruma ve kullanılabilirlik alanında üç AV-TEST ödülü aldı. Kaspersky Endpoint Security, tüm testlerde işletmeler için olağanüstü performans, koruma ve kullanılabilirlik ortaya koydu.
İlgili Makaleler ve Bağlantılar:
- Çeşitli tarayıcılarda önbelleğinizi ve tanımlama bilgilerini temizleme
- Ping’i düşürme ve çevrimiçi oyun performansını optimize etme
- Bilgisayar koruması ve bilgisayar performansı
- Dizüstü bilgisayarınızı veya bilgisayarınızı hızlandırma
İlgili Ürünler ve Hizmetler:
