Siber zorbalık, yalnızca genç mağdurları değil, mağdurların ailelerini, zorbayı ve siber zorbalık olaylarına tanık olanları da etkileyen çok ciddi bir meseledir. Bununla birlikte, siber zorbalığın etkileri elbette en çok mağdur açısından zararlı olabilir çünkü mağdur, sosyal ve akademik performansının yanı sıra genel ruh sağlığını da etkileyen bir dizi duygusal sorun yaşayabilir.
Günümüzde ebeveynler olarak, siber zorbalığa hiç maruz kalmamış olabilirsiniz. Bir bilgisayar ekranındaki bir mesajda yer alan bazı sözcüklerin böyle bir travmaya nasıl yol açabileceğini anlamak zor olabilir. Sonuçta zorbalık her zaman görünüşte okulun ve çocuk parklarının bir yönü olmuştur. Okuldayken hiç zorbalıkla karşılaşmamış veya zorbalığa maruz kalmamış olabilirsiniz. Zorbalığın yalnızca okul hayatının normal bir parçası olduğunu düşünebilirsiniz.
Gerçek dünyadaki zorbalığın mağdurlarının kendilerine eziyet eden kişilerden kaçmasının çok daha zor olması ve siber zorbalık mağdurlarının kolayca bilgisayarı kapatabilmesi veya bir zorbayı bir sosyal medya platformunda engelleyebilmesi nedeniyle, yüz yüze zorbalığın siber zorbalıktan çok daha kötü olduğuna inanıyor olabilirsiniz.
Ne yazık ki bu, o kadar da basit değildir. Gerçek dünyadaki zorbalık davranışlarının etkileri göz ardı edilmemelidir, ancak siber zorbalığın etkileri aslında çok daha kötü olabilir. Ebeveynler olarak, siber zorbalığın gerçek etkisini anlamak, siber zorbalık sonucunda çocuğunuzun davranışlarında meydana gelen değişikliklere dikkat etmek ve çocuğunuza destekleyici bir şekilde yardım etmenin bir yolunu bulmak sizin sorumluluğunuzdadır.
Siber zorbalık nasıl gerçek dünyadaki zorbalıktan daha kötü olabilir?
Gerçek dünyada çoğu zorbalık olayı, mağdur ile okuldaki bir zorba (veya bir grup zorba) arasında gerçekleşir. Bu olaylar, basit bir lakap takma eylemi ile söylenti yayma, taciz, tehdit ve fiziksel zarar verme olayları gibi daha önemli zorbalık eylemleri arasında değişiklik gösterebilir. Bununla birlikte, gerçek dünyadaki zorbalığın mağdurları, eve gittiklerinde rahatlayabilirken siber zorbalıktan kaçış yoktur.
Siber zorbalık, okulun zili çaldığında sona ermez. Her an, hatta gecenin her saati devam edebilir. Kısa mesajlar, sosyal medya gönderileri, sohbet odası mesajları, değiştirilmiş görseller ve videolar ve başka pek çok dijital biçimde iletilebilir.
Siber zorbalıkta mağdurların kendilerini savunma şansı çok azdır. Olan biteni görüp durdurmak için müdahale edebilecek öğretmenler veya ebeveynler yoktur. Ayrıca siber zorbalık anonim olarak gerçekleştirilebilir ve mağdurun zorbayı bir yetkiliye bildirmesi için dahi çok az başvuru yolu bulunur. Ek olarak, siber zorbalık olaylarına sosyal medya platformları üzerinden çok kısa süre içinde yüzlerce veya belki de binlerce kişi tanık olabilir.
Mağdur, zorbanın kim olduğunu biliyorsa ve o kişiyi sosyal medyada engellemeye karar verirse zorba kolayca yeni bir hesap oluşturabilir. Veya kısa mesaj ya da başka bir mesaj gönderebilir veya bir arkadaşının hesabını kullanabilir. Günümüzde çocuklar, teknoloji konusunda son derece becerikli ve bilgilidir. Siber zorbalık yapmakta kararlılarsa mağdurun onları durdurmak için yapabileceği pek bir şey yoktur.
Hackensack Meridian Behavioral Health medikal direktörü Dr. Eric Alcera, şu açıklamalarda bulundu: “İnsanlar asla yüz yüze yapmayacakları ya da söylemeyecekleri incitici veya aşağılayıcı şeyleri internet üzerinde yapacak ve söyleyecektir.” Eric şunu ekledi: “Bir siber zorba sosyal medya üzerinden söylenti yaymaya veya utanç verici fotoğraflar paylaşmaya karar verirse bu sözler veya görseller gündemde yer alarak dakikalar içinde çok daha fazla çocuğun radarına girebilir.”
Esas itibarıyla, siber zorbalık gerçek dünyadaki zorbalıktan çok daha merhametsiz, acımasız ve zararlıdır. Aynı zamanda genç bir bireyin yaşamındaki en önemli stres kaynaklarından biridir. Zorbalığa uğrayan çocuklar bu tür olayları ebeveynlerinden gizlemeye çalışsa da çocuğunuz sürekli olarak siber zorbalığa maruz kalıyorsa davranışlarında bazı son derece fark edilir değişiklikler meydana gelebilir.
Siber zorbalığın etkileri nedeniyle meydana gelen davranış değişiklikleri
Değişiklikler başlangıçta kolayca görülemeyebilir, ancak siber zorbalığın güçlü göstergeleri olabilecek aşağıdaki davranış değişikliklerinden bir veya daha fazlasını zaman geçtikçe fark edebilirsiniz.
- Sosyal davranışlarda düşüş: arkadaşlardan veya sosyal etkinliklerden uzak durmak
- Kişinin kendisini odasında normalden fazla izole etmesi
- Daha sessiz veya içine kapanık olmak
- Ödevlere odaklanmakta zorlanmak
- Notların düşmesi
- Normalde keyif alınan etkinliklere artık ilgi duymamak
- Okula gitmemek veya okula gitmek istemediğini ifade etmek
- Telefona, tablete veya bilgisayara bakarken öfkeli görünmek
- Telefon veya bilgisayar ekranını gizlemek
- Telefon kullanmaktan kaçınmak
- Uyuşturucu veya alkol kullanmak
- Karanlık düşünceleri veya duyguları ifade etmek
- İntihardan bahsetmek
Listede yer alan intihar düşünceleri gibi bazı davranış değişikliklerinin biraz aşırı göründüğünü düşünüyorsanız zorbalık ile intihar arasında güçlü bir ilişki olduğunu bilmelisiniz. Bazı durumlarda zorbalık tek neden olmayabilir. Çocuk hâlihazırda evdeki sorunlar veya geçmişteki bir travma nedeniyle depresyon veya kaygı hissediyor olabilir.
Bununla birlikte, yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, siber zorbalık mağdurlarının intihar girişiminde veya kendilerine zarar verme eylemlerinde bulunma olasılığı iki kat daha yüksektir. Ek olarak, yakın tarihli istatistikler, ABD’de gençlerin %59’unun internet üzerinden zorbalığa veya tacize maruz kaldığını ve %90’ından fazlasının bunun kendi yaşlarındaki insanlar için önemli bir sorun olduğuna inandığını ortaya koymuştur.
Daha da endişe verici olan ise güncel bir araştırmaya göre ergenler arasında intihar girişimi sayısının 2008 yılından bu yana neredeyse iki katına çıkmış olmasıdır.
Siber zorbalığın etkileri arasında ayrıca ruh sağlığı sorunları, artan stres ve kaygı, depresyon, şiddete başvurma ve düşük öz güven yer alır. Siber zorbalık aynı zamanda zorbalık sona erdikten sonra dahi devam eden uzun süreli duygusal etkilere yol açabilir.
Siber zorbalığın bu etkileri, kalıcı utanç hissine neden olabilir. Çevrimiçi zorbalık, özellikle hemen kaybolmayan sosyal medya gönderileri aracılığıyla gerçekleştirildiğinde daha kalıcı hissettirir. Bu durum, güçlü bir mahremiyet ihlali ve rahatsızlık hissine yol açabilir.
Siber zorbalığın bir başka yan etkisi de mağdurların, onlarla arkadaş kalmaya devam ederlerse siber zorbalığa uğrayabileceklerini düşünen kişiler tarafından dışlanma olasılığıdır. Bu, mağdurun izole edilmesine ve dışlanmasına neden olur; bunun sonucunda okulda veya evde yardım isteyebileceği kimse bulunmaz.
Öfkenin de siber zorbalığın etkilerinden biri olması şaşırtıcı değildir. Mağdurun hissedebileceği çeşitli duygular sıklıkla öfkeye dönüşür. Okullardaki silahlı saldırı olaylarında ve zorbalığa artık katlanamayan mağdurların gerçekleştirdiği diğer saldırgan eylemlerde görüldüğü gibi bazı çocuklar intikam planları yapmaya bile başlayabilir.
İntikam eylemi ayrıca bir çocuğun yeniden güç hissi kazanmasının bir yoludur çünkü siber zorbalık mağdurları genellikle olan biteni durdurma konusunda kendilerini güçsüz hissederler.
Siber zorbalığın fiziksel etkileri
Siber zorbalığın tek etkileri davranış değişiklikleri ve zihinsel değişiklikler değildir. Aynı zamanda fiziksel etkileri de olabilir. Siber zorbalıktan kaynaklanan yoğun stres ve kaygı hissi; uykusuzluk, mide ve bağırsak sorunları ve zararlı yeme alışkanlıkları gibi fiziksel sorunlara da yol açabilir.
İnsanlar neden siber zorbalık yapar?
Her zaman zorba gibi davranmayı seçen insanlar ve onların talihsiz hedefleri olmuştur. Ancak bir kişinin yalnızca başka bir kişiye internet üzerinden zorbalık yapmayı seçmekle kalmayıp aynı zamanda bu eylemi bu kadar merhametsiz ve acımasız bir şekilde gerçekleştirmesine neden olan şey nedir?
Teorilerden biri, siber zorbaların başkalarıyla empati kurmakta zorlanmasıdır. Düşük empatinin kesinlikle artan teknoloji kullanımıyla ve gerçek hayatta daha az sosyal etkileşimde bulunulmasıyla ilişkili olduğuna inanılmaktadır. Ancak bu, siber zorbalık sorununun yalnızca bir yönüdür.
Siber zorbalık aynı zamanda bir zorbanın kendisini daha güçlü hissetmesine olanak tanır. Teknoloji sayesinde bir siber zorba, kendi evinin güvenli limanlarından, eylemlerinden dolayı çok az endişe duyarak veya çok az sonuçla yüzleşerek istediği zaman kolayca ve zahmetsizce bir eziyet yağmuru başlatabilir. Ebeveyn kontrolünün bulunmaması ve kişinin akranları ve arkadaşları arasında olumlu yankı uyandıracağını düşündüğü eylemlerde bulunarak popülerlik kazanmak istemesi de bu sonuca katkıda bulunan faktörler arasında yer alır.
Nedenleri ne olursa olsun, siber zorbalar bazen kendi karanlık gelecekleriyle yüzleşir.Araştırmalara göre başkalarına zorbalık yapan çocukların uyuşturucu ve alkol kullanma, kavgaya karışma ve suç işleme, okulu bırakma ve romantik partnerlerine ve/veya çocuklarına şiddet uygulama olasılığı daha yüksektir.
Seyirciler ve tanıklar dahi siber zorbalığın etkilerinden muaf değildir. Onların da erken yaşta uyuşturucu ve alkol kullanmayı deneme veya duygusal rahatsızlık ve ruh sağlığı sorunları yaşama olasılığı daha yüksek olabilir.
İlginç bir ek not olarak, bir araştırmaya göre, siber zorbalığın mevcut veya eski arkadaşlar arasında gerçekleşme olasılığı daha yüksektir. Raporda ayrıca siber zorbalığın birbirlerini tanıyan gençler arasında, hiç arkadaş olmamış veya flört etmemiş kişilere kıyasla yedi kat daha sık görüldüğü açıklanmaktadır. Bu, genellikle basit bir tartışmanın tırmanmasından kaynaklanır. Veya yalnızca bir kişinin diğeri hakkında söylemek için can attığı bir sırrı bilmesi nedeniyle gerçekleşebilir. Bu, ayrıca zorbanın sınırın aşıldığını düşünmesi sonucunda buna yanıt olarak gerçekleştirdiği bir intikam olayı olabilir. Kıskançlık ve sosyal konumunu iyileştirme isteği de diğer etkenlerdir.
Bu olayların pek çoğunda kız çocuklarının siber zorbalığa maruz kalma olasılığı erkek çocuklarından iki kat daha yüksektir. Zorba ile mağdur eskiden arkadaş oldukları için genellikle siber zorbalığın etkileri çok daha travmatik olur.
Ebeveynler siber zorbalık konusunda ne yapabilir?
Ne yazık ki siber zorbalık sorunu için hızlı, her duruma uygun bir çözüm bulunmamaktadır. Ancak ebeveyn olarak en azından çocuğunuzun yanında olabilirsiniz. Çocuğunuz büyük olasılıkla yaşadığı siber zorbalık olayları hakkında açıkça konuşmayacaktır.
Ancak yukarıda açıklanan belirtilerden herhangi birini fark ederseniz çocuğunuzla birlikte oturarak onu okul içinde veya dışında yaşadığı sorunlar hakkında açıkça konuşmaya ikna etmek için zaman ayırın. Destekleyici ve anlayışlı davranmak, çocuğunuzun tamamen yalnız olmadığını hissetmesine yardımcı olabilir.
Zorbalık kırıcı ve acımasız olabilse de bunun çocuğunuzun değerini yansıtmadığına, daha çok zorbanın kendi hayatında var olabilecek sorunları temsil ettiğine dair bir anlayış aşılamaya çalışın.
Çocuğunuzun bu düşünce biçimine pek de açık olmaması anlaşılabilir, ancak bu, başvurabileceğiniz tek yol değildir. İlk adım, çocuğunuzun sosyal medya ve sohbet hesaplarındaki gizlilik ayarlarını değiştirmek ve tanıdığı siber zorbaları engellemek için her türlü girişimde bulunmaktır.
Ardından siber zorbalığa ilişkin tüm kanıtları toplayın ve birçok gönderi silinebileceği için ekran görüntüsü almaya özen gösterin. Siber zorbalık genellikle hizmet şartlarını ihlal ettiği için siber zorbalık olaylarını uygulama veya platform yöneticilerine bildirin.
Elinizdeki kanıtlarla birlikte okul yöneticileriyle de görüşebilirsiniz. Olayların tamamının okulda gerçekleşmemesi, okul yöneticilerinin bu eylemlerden haberdar edilemeyeceği anlamına gelmez. Çoğu okulun zorbalığa/siber zorbalığa karşı katı politikaları vardır.
Siber zorbalık, fiziksel şiddet tehdidi içeriyorsa yerel polis merkezine de bildirilebilir.
Son olarak, çocuğunuzun duygusal açıdan iyileşmesine yardımcı olmanın yollarını bulun. Bir ruh sağlığı uzmanının hizmetlerine başvurmanız gerekebilir. Siber zorbalığın etkilerini göz ardı etmeyin veya siber zorbalık sona erdiğinde ortadan kaybolacaklarını düşünmeyin. Etkiler uzun süreli olabilir ve siber zorbalık şiddetliyse verilen zararı düzeltmek için nazik sözlerinizden ve tavsiyelerinizden fazlası gerekebilir.
Günümüzde teknoloji, çocukları zararlı ve uygunsuz çevrimiçi materyallerden korumaya yardımcı olan bir dizi ebeveyn denetimiyle birlikte gelir. Ayrıca zararlı içeriklere karşı koruma sunan ve ekran süresi sınırlarını belirlemenize, çocuğunuzun çevrimiçi etkinliğini izlemenize veya GPS ile çocuğunuzun konumunu takip etmenize olanak tanıyan Kaspersky Safe Kids gibi üçüncü taraf uygulamalarından da yararlanabilirsiniz.
Dijital ortam, geniş ve çetin bir ortam olabilir. Meraklı gençlerin kolayca keşfedebileceği yetişkinlere yönelik içeriklerle doludur. Kaspersky Safe Kids ile çocuğunuzun yetişkinlere yönelik içerikleri yanlışlıkla (veya kasıtlı olarak) görüntülemesini kolayca engelleyebilir ve aynı zamanda internette geçirdiği zamanın sağlıksız ölçüde olmadığından emin olabilirsiniz.
Sonuç
Zararsız bir şaka olması amaçlanan bir eylemin çok küçük bir adımda tam kapsamlı bir siber zorbalık kampanyasına dönüşebileceğini unutmayın. Yüz yüze etkileşimin olmaması ve bir bilgisayar ekranının arkasında oturmanın verdiği güç hissi, normalde alışılagelmiş okul bahçesi atışması olabilecek bir durumun, sürekli bir tacize, aşağılamaya ve bedensel zarar tehdidine dönüşmesine neden olabilir. Bu olayın etkileri, kalıcı duygusal zarara ve yukarıda bahsedildiği gibi intihara yol açabilir.
Çocuğunuzun siber zorbalığa maruz kaldığından şüpheleniyorsanız çok geç olana kadar beklemeyin. Çocuğunuzun yardım etme girişiminizi reddedeceği korkusuyla konuyu gündeme getirmekten çekinmeyin. Siber zorbalık, toplumun her kesiminden her tip çocuğu etkilemektedir. Siber zorbalığı tespit etmeye ve durdurmaya yönelik kampanyalar, yasal düzenlemeler, okul yönetim programları ve diğer hareketler, bu sorunla mücadele etmek için iyi bir ilk adımdır. Ancak ebeveyn olarak yalnızca siz hemen doğrudan tavsiye ve yardım sunabilirsiniz.
Önerilen Yazılar
Açıklamalı Grafik: Ebeveyn Denetimi – Çocuklar için İnternet Güvenliği
Açıklamalı Grafik: İnternetteki Tehlikeler: Çocukların İnternet Üzerinde Bulacağı 10 Tehlikeli Şey
Aileler için Zararlı Yazılımlara Karşı Koruma Konusunda Önemli Tavsiyeler
