Mastodon: fark yaratan yeni bir sosyal ağ

Bir zamanların sakin bir yer olan sosyal medya dünyası son yıllarda giderek hareketleniyor. Kitlelerin dikkatini çekme savaşında pek çok sosyal ağ ortaya çıkıyor ve kaybolup gidiyorlarlar (Clubhouse, hala kullanan var mı?), kullanıcılar bir ileri bir geri koşuyor ve hükümetler, her zaman olduğu gibi, yeni düzenlemeler getirmeyi düşünüyor. Örneğin, TikTok’un Facebook ve Instagram gibi canavarları yerinden edebileceği ve ayrıca bazı ülkelerde tamamen veya kısmen yasaklanacağı kimin aklına gelirdi?

Dünyanın en büyük sosyal ağlarının sahipleri olan Mark Zuckerberg (Facebook, Instagram, Threads) ve Elon Musk (X, eski adıyla Twitter) arasındaki kamuya açık çatışmalar ve danışıklı piyes de aynı şekilde istikrar açısından hiçbir katkı sağlamıyor. Threads, analistlerin tahminlerinin aksine Twitter’ı geride bırakamasa da, Musk’ın kendisi Twitter’ın mezarını kazma konusunda iyi bir iş çıkarıyor: ortaya çıkardığı her yeni icat sorasında kullanıcılar akın akın gemiden atlıyor. Sadece bir video barındırma hizmeti olmaktan çıkıp ayda 2,5 milyar kullanıcısı olan ve gençlerin %95’i tarafından kullanılan bir sosyal medya güç merkezine dönüşen YouTube yavaş ama emin adımlarla arayı kapatırken, LinkedIn de kendine iş dünyasında özel bir alan açarak kenarda soluklanıyor.

Bu çalkantılı ortamda, odada X şeklindeki bir boşluğu fazlasıyla dolduran nispeten yeni bir fil var. Adı Mastodon (mastodon, eğer bilmiyorsanız, soyu çoktan tükenmiş tüylü bir fildir). Ancak Mastodon’un yeni olmadığını bilmek gerek; yine de ezber bozan bir isim…

Mastodon nasıl çalışır?

2016 yılında kurulan Mastodon, X (eski Twitter) benzeri bir mikroblog sosyal ağıdır, ancak özeksizleştirme ilkelerine dayanmaktadır. X’in aksine Mastodon, tek bir ağda bir araya getirilen ve birbirleriyle etkileşime giren çok sayıda bağımsız sunucudan (“örnekler” olarak adlandırılır) oluşur ve bu da çok daha fazla özelleştirme ve kontrol sunar. Kullanıcılar tercihlerine ve ayarlarına göre örnekleri seçebilir, ancak yine de diğer örneklerdeki üyelerle iletişim kurabilirler.

Mastodon örnekleri nelerdir?

Örnekler, her biri Mastodon ağında kendi adresine, kendi yöneticisine ve kendi kullanım kurallarına sahip bağımsız sunuculardır. Bunlar genel amaçlı olabileceği gibi, belirli ilgi alanlarına, dillere, bölgelere veya topluluklara adanmış benzersiz bir tema ile son derece uzmanlaşmış da olabilir. Kullanıcılar kayıt olmak istedikleri sunucuları seçebilirken, diğer sunucularda kayıtlı hesapları takip edebilir ve zaman tünellerinde herhangi bir sunucudaki herhangi bir hesabın gönderilerini görüntüleyebilirler.

Mastodon, her sunucunun kendi kurallarına, değerlerine ve yönergelerine sahip olduğu merkezi olmayan bir sosyal ağdır.

Mastodon’u çalıştıran ilk sunucu mastodon.social olmuştu. Örnek, kurucusu Eugen “Gargron” Rochko tarafından oluşturuldu ve sürdürülüyor ve çok popüler.

Mastodon sunucusu seçmek, yaşanacak yeri seçmek gibidir

Mastodon sunucusu nasıl seçilir

Mastodon’da bir örnek seçmek söz konusu olduğunda çeşitli kriterler vardır:

• Topluluk boyutu. Sunucudaki kayıtlı kullanıcı sayısına bakın. Daha büyük örnekler daha fazla içerikle doludur, ancak üzerlerindeki yük daha fazladır ve daha yavaş çalışabilirler.
• Kayıt işlemi. Hızlı bir şekilde kayıt yaptırmanız gerekiyorsa bu seçenek dikkate alınmaya değerdir. Bazı örnekler anında kayıt imkanı sunarken, diğerleri bir yöneticinin onayını gerektirir.
• Sunucu konumu. Örnekler farklı ülkelerde ve bölgelerde barındırılıyor olabilir. Erişilebilirlik ve bağlantı hızı önemliyse, bulunduğunuz yere daha yakın bir sunucu seçin.
• Kurallar ve denetleme. Her Mastodon örneğinin kendi ilkeleri vardır. Bir sunucuya kaydolmadan önce kurallarını okuyun ve bunların sizin değerlerinize ve beklentilerinizle uyumlu olduğundan emin olun. Her sunucu kendi içeriğini denetlediğinden, bazıları örneğin pornografiye izin verebilir ve bu türden içeriklerin görüntülenmesi bile birçok ülkede veya yargı alanında hukuki sonuçlar doğurabilir. Yerel kuralların yanı sıra Mastodon, platformda nelerin yapılıp nelerin yapılamayacağını açıklayan genel kurallara da sahiptir. Bu genel kuralların ihlali sunucunun engellenmesine ve kapatılmasına neden olabilir.

Mastodon.social sunucusu için yerel kurallara örnek. Bunun Mastodon’un yaratıcısının sunucusu olduğu göz önüne alındığında, bunlar kısmen genel ilkeler olarak kabul edilebilir

• Her örnek için bir gizlilik ilkesi yayınlanır. Genel olarak, hepsi veri toplama, kullanım, depolama ve güvenlik ile bilgilerin üçüncü taraflarla paylaşılması hakkında temel hükümler içerir. Bazı durumlarda, kullanıcıların toplanan kişisel verileri silme, değiştirme veya başka şeyler yapma haklarından bahseden yasalara saygılı bir sunucuya rastlayabilirsiniz – genellikle bunlar GDPR’ye tabi olan AB sunucularıdır.
• Konular ve ilgi alanları. Belirli bir konuyu seviyorsanız veya ilgilendiğiniz bir topluluğa katılmak istiyorsanız, ilgili tematik sunucuları arayın.
• Yönetim ve destek. Sunucunun aktif yöneticilere ve topluluk desteğine sahip olup olmadığını kontrol edin. Herhangi bir sorun ya da sorunuz olursa bu işinize yarayabilir.
• Sunucu tanınırlığı. Yorumları okuyarak veya diğer Mastodon kullanıcılarına sorarak bir örneğin tanınırlığı hakkında bilgi edinin.

Zaten kayıtlı mısınız? Haydi gizlilik ayarlarınızı yapalım!

Kayıttan hemen sonra doğrudan ayarlara gidin. Öncelikle, iki faktörlü kimlik doğrulamasını açın ve gönderi gizlilik düzeyini ayarlayın. Hesabınız için üç seçenekten birini seçebilirsiniz:

• Herkese açık — gönderilerinizi herkes görebilir.
• Liste dışı — herkes gönderilerinizi görebilir ancak genel akışlarında listelenmez.
• Yalnızca takipçiler — gönderilerinizi yalnızca takipçileriniz görebilir.

Ayrıca her bir gönderi için gizlilik düzeyini de ayarlayabilirsiniz:

• Herkese açık
• Yalnızca takipçiler
• Doğrudan (yalnızca gönderide adı geçen kullanıcılar görebilir)

Genel olarak hesaplar ve bireysel gönderiler için gizlilik ayarları

Ek gizlilik ayarları, takipçilerinizi ve takip ettiğiniz kişileri profilinizde göstermenize veya gizlemenize ve gönderi yapmak için hangi uygulamayı kullandığınızı göstermenize olanak tanır. İkincisinin işaretini kaldırmanızı öneririz —  okuyucularınızın hangi uygulamayı veya cihazı kullandığınızı bilmesine gerçekten gerek yoktur.

Mastodon’daki ek gizlilik ayarları

Bunun da ötesinde, sizi kimlerin ve nasıl bulup takip edebileceğini seçmek için ayarlar vardır. Örneğin: herkese açık gönderilerinizin Mastodon arama sonuçlarında görünmesini sağlayabilir; profilinizi arama motorlarında bulunabilir hale getirebilir; gönderilerinizin ve profilinizin Mastodon içindeki tanıtımlarda görünmesine izin verebilir ve hatta takip isteklerini otomatik olarak kabul edebilirsiniz.

Nasıl yıldız olunur (ya da olunmaz): Mastodon’un başkalarına sizden bahsetme şeklini kişiselleştirme

Son olarak, belirli bir süre sonra (bir haftadan iki yıla kadar) gönderilerin otomatik olarak silinmesi için kuralları (ve istisnaları) yapılandırma ve de arşivcilerin tüm verilerinin eksiksiz bir arşivini dışa aktarma ve indirme seçenekleri vardır.

Gönderilerin otomatik olarak silinmesini yapılandırabilir veya tüm verilerinizi indirebilirsiniz

Son birkaç ipucu

Mastodon, sansürcülüğüyle ünlü canavarlardan çok daha az düzenlenmiş bir sosyal ağdır, ancak onun da kuralları ve düzenlemeleri vardır. Bununla birlikte, bunlar çoğunlukla sunucu yöneticisi tarafından belirlenir ve birçok sunucu arasından istediğinizi seçmeniz mümkündür. Ancak platform çapında ilkeler de vardır, bu nedenle gönderi yayınlarken hem kayıtlı olduğunuz belirli örneğin hem de genel olarak Mastodon’un kurallarını dikkate almanız gerekir. Ayrıca, gizlilik ilkesi doğrudan şunu belirtmektedir: “Yasalara uymak, site ilkelerimizi uygulamak veya kendimizin veya başkalarının haklarını, mülkiyetini veya güvenliğini korumak için yayınlamanın uygun olduğuna inandığımızda da bilgilerinizi yayınlayabiliriz.” Dolayısıyla altın kural “Göndermeden Önce Düşün” bu sosyal ağ için de aynı şekilde geçerlidir.

Güvenliği de unutmayın. Mastodon her ne kadar bir hobi kulübü gibi görünse de, bu kulüpte yer alanlar arasında kötü oyuncular da olabilir. Bu nedenle, diğer sosyal ağlarda olduğu gibi, Kaspersky Premium uygulamasının yardımıyla tüm cihazlarınızda gizliliğinizi korumak ve kimlik avı ve kişisel veri sızıntılarına karşı korunmak önemlidir.