Çerezler nasıl kontrol edilir: Gerçek dünya deneyi

Bu günlerde, hemen hemen girdiğiniz her internet sitesinde karşınıza ekranın altında “tüm çerezleri kabul etmenizi” isteyen bir başlık çıkıyor. Genellikle kullanıcılar, bu rahatsız edici metin kutusundan bir an önce kurtulmak için bu isteği kabul ediyor. Pek çok insan bu gizemli çerezleri reddedip reddedemeyeceklerini veya onları nasıl yapılandıracaklarını bilmiyor. Bu konuyla ilgili bir deney yapmaya karar verdik, çerezleri nasıl kontrol edeceğinizi ve bunu yapma zahmetine girmezseniz neler olacağını göstermek istedik.

Çerezler nedir ve ne işinize yarıyor?

Her internet sitesi, sizin ve etkinlikleriniz hakkında bilgi toplar ve bilgileri cihazınızda küçük dosyalar şeklinde depolar. Bu dosyalara çerez denir.

Çerezler temelde şu üç işe yarar:

• İnternet sitesini kullanıcılar için daha pratik hale getirmek,
• İnternet sitesinin daha güvenilir çalışmasına yardımcı olmak,
• Ziyaretçilerin etkinliklerini takip etmek.

İlk olarak pratiklikten bahsedelim. Çerezler sizi bir internet sitesine tanımlar ve (varsa) ayarlarınızı kaydeder. Örneğin, bir otel rezervasyon sitesi, ödeme yapmayı seçtiğinizi para birimini hatırlayabilir ve bir sosyal ağın giriş sayfasındaki Beni Hatırla seçeneğini işaretlediğinizde, her ziyaretinizde kullanıcı adınızı ve parolanızı girmenize gerek kalmaz. İnternet sitesine tekrar girdiğinizde site, cihazınızda ilişkili çerezleri kontrol eder, sizi tanır ve otomatik olarak hesabınıza erişmenize izin verir.

Ancak çerezler, internet sitesini ziyaret edenler için yararlı özelliklere sahip olmanın yanı sıra, hizmetlerin kullanıcı verilerini toplayarak bunlara dayalı önerilerde bulunmasına ve tabi ki hedefli reklamlar göstermesine de imkan sağlar. Bu tür çerezler sadece internet sitesinin sahiplerine değil, aynı zamanda ortaklık anlaşması yaptığı şirketlere de ait olabilir. Bunlara üçüncü taraf çerezler denir ve çoğu kişinin çerezlerin yalnızca takip aracı olduğunu söylemesinin nedeni budur.

Çerezler, korumaya tabi olan özel bilgileri topladıkları için bu günlerde birçok ülke, internet sitesi sahiplerinin kullanıcılardan verilerinin toplanmasına izin vermelerini gerektiren yasal ve düzenleyici düzenlemeler uyguluyor. Avrupa Parlamentosu ve Konseyi’nin 2002/58/EC sayılı Direktifi bunlardan biridir. Sık sık çerezlere izin vermenizi isteyen küçük pencerelerin karşınıza çıkmasının nedeni bu direktifdir.

Tümünü kabul et

Kullanıcılar, bilgi toplayanın kim olduğunu ve hangi bilgileri topladığını bilmelerine rağmen, kendilerini internet sitesine getiren şeye ulaşmak için hemen Tamam veya Kabul Et‘e tıklayabilirler — böylece bu can sıkıcı pencereyi kapatabilirler. Bazıları bu bildirimi dikkatlice okusa da çok daha azı bir sonraki adımı atıp siteye ait çerezleri yapılandırabilir.

Geliştiriciler, kullanıcıları Tümünü kabul et seçeneğini tıklamaya teşvik etme eğilimindedir, ki bu durum da bu butonu daha büyük ve parlak, Ayarları özelleştir seçeneğini daha az fark edilir hale getirir. Bazı internet sitelerinin çerez yönetimini karmaşık hale getirme çabaları, çoktan gizlilik savunucularının dikkatini çekmiş durumda.

Yaptığımız çerez deneyi

Çerez yapılandırmasının nasıl çalıştığını görmek için bir deney yaptık. Birincil amacımız aşağıdaki sorulara cevaplar bulabilmekti:

• İnternet siteleri kullanıcılara sitede çerez kullanıldığını söylüyor mu?
• Kullanıcılar çerezleri reddetme seçeneğine sahip mi?
• Kullanıcıların internet sitesinde seçtikleri ayarlar, saklanan çerezlerin sayısını nasıl etkiliyor?
• İnternet sitelerinde çerezleri yapılandırmak hızlı ve kolay bir işlem mi?

Deneyimiz için 8 özel şirket, 4 kültür ve spor kuruluşu, 10 kitle iletişim, 4 eğitimle ilgili internet sitesi, 2 hükümete ait ve 4’ü de diğer kategorilere ait olmak üzere 32 internet sitesi seçtik.

Her bir internet sitesini ziyaret etmeden önce, sitenin bizim ilk kez ziyaret ettiğimizi düşünmesi için bilgisayardaki tüm çerezleri temizledik. Ardından internet sitesine gittik ve cihazda çerezlerin saklanıp saklanmadığını ve eğer öyleyse hangileri olduğunu kontrol ettik. Ayarlara gitme seçeneği sunan bir pencere açıldığında, hangi çerezlerin etkinleştirildiğini ve hangilerinin varsayılan olarak devre dışı bırakıldığını kontrol ettik.

Her internet sitesi çerezleri yapılandırmanıza izin veriyor mu?

İncelediğimiz 32 internet sitesinden 14’ü, kullanıcıları çerez kullanımı hakkında bilgilendirmedi veya bunları yapılandırma seçeneği sunmadı. Ayrıca siteyi açar açmaz çerezleri cihaza kaydettiler.

Ardından sitelerin çerezleri yönetmek için herhangi bir yol sunup sunmadığını kontrol ettik. Bunu yapmak için gizlilik politikalarını inceledik ve internet sitelerinin en azından teorik olarak verilerinizi toplamasını ve kullanmasını engellemenin mümkün olduğunu gördük. İnternet sitesine bağlı olarak iki seçeneğimiz bulunuyordu: Ya doğrudan internet sitesi sahiplerinin birlikte çalıştığı pazarlama şirketleriyle iletişime geçecektik ya da site yöneticilerine yazıp bizi takip etmemelerini isteyecektik. Pratikte, bunlar kendinizi takip edilmekten koruma konusunda pek de uygun yollar değildir.

İnternet sitesi çerezleri yapılandırmanıza izin verirse ne olur?

İncelediğimiz 32 internet sitesinden 18’i — yani yarısından biraz fazlası — çerezleri özelleştirmemize izin verdi. Ancak sadece bazı çerezler için buna izin verdiler ve “gerekli” olanları saklamamızı istediler. Bu 18 siteden çoğu (14) ayarları açmaya üşenmeyen kullanıcılara karşı anlayışlıydı: Reklam çerezleri burada hemen devre dışı bırakıldı.

Karşılaştığımız tatsız sürpriz ise, 7 sitenin kullanıcıların cihazlarına hemen bir çerez bırakmasıydı. Başka bir deyişle, tüm çerezleri mi kabul edelim yoksa ayarlara bir göz atıp ona göre mi karar verelim gibi bir seçeneği değerlendirme şansımız bile olmadı — internet sitesi çoktan bizim hakkımızda bir şeyler kaydetmişti.

Bir internet sitesi olması gerekeni yapıp, kararı bizim vermemizi istediğinde, ayarların açtık ve internet sitesinin izin verdiği tüm çerezleri devre dışı bırakmaya çalıştık. Bunu yaptığımızda, bilgisayarda bir ila üç çerez kaldı. Tüm çerezleri kabul ettiğimizde ise bilgisayara ortalama 20 ila 30 çerez kaydedildi. Bu on kat fark, ayarları neden açmanız gerektiğini açıkça gösteriyor.

Tarayıcı ayarlarından çerezleri devre dışı bırakmaya çalışıyoruz

Artık bir internet sitesindeki ayarlardan çerezleri reddedebileceğinizi biliyoruz. Ancak her seferinde bunu yapmak pratik değil ve yorucu oluyor. Neyse ki, başka bir çözüm var. Üçüncü taraf (yani reklam) çerezlerini engelleyebilir veya tarayıcınızın ayarlarından tüm çerezleri devre dışı bırakabilirsiniz. Kuşkusuz, tüm çerezleri devre dışı bıraktığınızda, bazı internet siteleri tutarlı şekilde çalışmayacaktır.

Bunun yerine, birçok tarayıcının gizli mod özelliği sunduğunu unutmayın. Bu mod etkinleştirildiğinde tarayıcı, internet sitelerinin çerez yüklemesine izin verir ancak gizli pencereyi kapattığınızda bunları otomatik olarak siler. Bu, örneğin size ait olmayan bir bilgisayardan çevrimiçi olmanız gerekiyorsa ve bu nedenle tarayıcı çerez ayarlarını değiştirmek elinizde değilse oldukça işe yarayan bir özelliktir.

Takip eden yalnızca çerezler değildir

Tüm bu ayarlar, engellemeler ve modlar, başkalarının bizi takip etmesini önlemek içindir. Çerezlerin temeline indik, ancak çerezlerle ilgili ayarlar bizi takip edilmekten tamamen korumaya yeter mi? Ne yazık ki yeterli değil: İnternet siteleri, kullanıcıları takip etme konusunda şaşırtıcı sayıda başka yola sahip.

Kapsamlı reklam takibi için ayrı araçlar vardır; örneğin, Kaspersky Internet Security, takip edilmeyi engellemek için bir Özel Tarama özelliğine sahiptir. Deneyimiz sırasında çözümden yararlandık ve tarayıcıdaki çerezleri devre dışı bırakmış olsak bile bizi sürekli olarak takip girişimleri hakkında bilgilendirdi ve bu girişimleri engelledi. Sonuç olarak, çevrimiçi olarak kimsenin sizi takip etmediğinden emin olmak istiyorsanız, ek koruma kullanmak iyidir.

Sonuçlar

Özetlemek gerekirse: Deneyimiz, en etkili çözümün ayrı ayrı her bir internet sitesinin ayarlarıyla uğraşmak değil, her şeyi doğrudan tarayıcıda yapılandırmak olduğunu gösterdi — çerezleri engellemek için ayarlar menüsünü kullanın. Gerekirse, bazı internet siteleri için istisnalar belirleyebilirsiniz. Ve kendinizi diğer takip girişimlerinden korumak için Özel Tarama'yı kurun.