yedekleme
Tarayıcı yer imleri, Gmail’in dipsiz gelen kutusu, her zaman erişilebilir olan Wikipedia ve iOS cihazlarının iCloud’da etkin bir şekilde yedeklenmesiyle, çevrimiçi verilerin hem güvenli hem de sonsuza kadar saklandığı izlenimini edinmek kolaydır. Ne yazık ki durum her zaman böyle değil. Bu nedenle, önemli kişisel bilgilerin yedeğini almak ve bunları fidye yazılımlarından ve casus yazılımlardan korumak iyi bir fikirdir. Bu yazıda yedekleme sürecinin ne, neden ve nasıl olduğunu inceliyoruz.
Dokuz kayıp senaryosu
Çevrimiçi verilerin nasıl ortadan kaybolabileceği veya başka bir şekilde erişilemez hale gelebileceği konusunda kalın bir ders kitabı yazabiliriz, ancak kendimizi, durumun önemini daha iyi gösterebilmek adına, aşağıda verilerin kaybolduğu bazı gerçek hayat örneklerini listelemekle sınırlayacağız:
- Bir yemek sitesinde en sevdiğiniz tarifleri yer imlerine ekliyorsunuz, ancak sitenin yeniden tasarlanması ve yeniden yapılandırılmasından sonra makaleler yeni adreslere taşınıyor ve bağlantılarınız kullanılmaz hale geliyor.
- Bir müzik akışı hizmetinde müzik dinliyorsunuz, ancak telif hakkı sorunları nedeniyle şarkılar çalma listenizden kayboluyor.
- Bir mesajlaşma programında arkadaşlarınızla sohbet ediyorsunuz ve sohbet geçmişinin sonsuza kadar orada kalmasını bekliyorsunuz. Ancak hizmet kapanıyor ve tüm sohbet geçmişiniz kayboluyor.
- Bir tez veya araştırma makalesi için kaynakça hazırlıyorsunuz, ancak atıfta bulunulan makalelerin bazıları daha sonra kapanan veya paralı hale gelen sitelerde yayınlanıyor.
- Ücretsiz bir not alma hizmeti kullanıyorsunuz ve bu hizmet aniden ücretli hale geliyor ya da kapanıyor.
- Bir devlet web sitesinde yararlı bir vergi ve sosyal yardım kılavuzunun bağlantısını kaydediyorsunuz, ancak bir süre sonra bu bağlantı kullanılamaz hale geliyor.
- Fotoğraflarınızı ve videolarınızı çevrimiçi bir fotoğraf albümünde saklıyorsunuz, ancak sağlayıcı görüntü çözünürlüğünü düşürmeye karar veriyor, bu da video arka planlarının ve ekran görüntülerindeki metinlerin bulanıklaşmasına neden oluyor.
- Bir web sitesi açıyorsunuz, ancak barındırma sağlayıcınız bir siber saldırıda tüm verilerinizi kaybediyor.
- Bir sosyal medya gönderisini beğeniyor veya yayınlıyorsunuz, ancak birkaç ay sonra onu bulamıyorsunuz. Aslında silinmemiş olabilir ancak onu aramak için hiçbir yolunuz da yok!
Çevrimiçi içerik kaybı; eskiden herkese açık olan bilgileri artık bulamadığınız durumlar ve notlar, fotoğraflar veya belgeler gibi kendi verilerinizi kaybettiğiniz durumlar olarak iki farklı türe ayrılabilir.
İlk veri kaybı türü küresel ölçektedir zira yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, 2013 yılında aktif olan bağlantıların %38’i on yıl sonra kopmuştur. Devlet web siteleri için bu oran %13, Wikipedia bağlantıları için ise %11’dir. Çin’in internet ortamına ilişkin yakın tarihli bir raporda, site sahiplerinin eski içerikleri aktif olarak temizlemesi nedeniyle 2004 yılından önce yayınlanan web sayfalarını bulmanın neredeyse imkansız olduğu belirtildi. İronik bir şekilde, Çinli bir blog yazarının bu konudaki paylaşımları da silindi.
Herkese açık olmayan kişisel verilerinizi kaybetmek daha seyrek gerçekleşir, ancak etkisi daha güçlü olur, bu nedenle onları yedeklemek sizin için bir öncelik olmalıdır.
Neyi nasıl kaydetmeli?
Öncelikle tüm önemli verilerinizin bir listesini yapın. Dijital dünyada sizin için gerçekten neyin değerli olduğunu ve bunların nerede saklandığını dikkatlice düşünün. Aile fotoğrafları? Eve ait gelir gider kayıtları? Doktora tezi? Gelecekteki daireniz için tasarım fikirleriniz? Kişisel notlar? Antrenman kayıtlarınız? Her şeyi önem sırasına göre sıralayın ve yukarıdan aşağıya doğru yedekleme yapın. Bilginin türüne bağlı olarak çeşitli yedekleme seçeneklerden faydalanabilirsiniz.
Dosyaları sürücünüze indirme
Bu, çevrimiçi olarak depolanan ve bir bilgisayarda kolayca açılabilen fotoğrafları, belgeleri ve diğer dosyaları yedeklemenin en basit yoludur. Web sayfalarını aynı şekilde kaydetmek daha zordur, ancak yine de yapılabilir. Örneğin “PDF olarak kaydet” seçeneğini kullanabilirsiniz. Bu tür dosyaları daha sonra kolayca bulabilmeniz için bilgisayarınızda tutarlı bir depolama sistemi oluşturmanızı öneririz. Dosyaların boyutları çok büyükse, çıkarılabilir bir sürücü kullanabilir veya evde ağa bağlı depolama (NAS) kurabilirsiniz. Verilerinizi fidye yazılımlardan ve casus yazılımlardan korumak için Kaspersky Premium gibi güçlü bir güvenlik yazılımı kullanmayı unutmayın. Ekipman arızasına karşı güvence sağlamak için ise bilgisayarınızda veya NAS cihazınızda bir RAID sürücü dizisi kurabilirsiniz (en basit, en güvenilir ancak daha pahalı seçenek RAID 1’dir).
Çevrimiçi hizmetlerden dışa aktarma
Dosya kullanmayan çevrimiçi uygulamalar ve hizmetler (mesajlaşma programları, e-posta istemcileri, veritabanları, not uygulamaları) genellikle verileri dışa aktarmanıza veya bir arşiv dosyası ya da yedek oluşturmanıza izin verir. Nasıl dışa aktarılacağını ve hangi biçimlerin kullanılabileceğini öğrenmek için ilgili rehberi okuyun ve ayarları keşfedin.
Genellikle en yaygın olarak; HTML, PDF, TXT veya CSV gibi formatlar sunulur. Bu durumda, dışa aktarılan veriler özel bir yazılım olmadan kolayca görüntülenebilir ve ardından başka bir hizmete taşınabilir. Bu yazının sonunda popüler çevrimiçi hizmetler için yedekleme kılavuzlarına bağlantılar bulacaksınız.
Ancak bazen dışa aktarma dosyası, yalnızca aynı hizmet içinde veri geri yüklemeye izin verecek şekilde yedekleme sunan bir kara kutudur. Örneğin, Google Drive veya iCloud’da depolanan WhatsApp yedekleri için durum böyledir.
Özel yazılım kullanımı
Bazı çevrimiçi hizmetler hiçbir dışa aktarma veya yedekleme seçeneği sunmaz; sosyal ağlar ve yayın hizmetleri bu konuda genellikle mimlidir. Bu durumda, SERVICENAME dışa aktarma veya SERVICENAME yedekleme gibi sorguları kullanarak özel bir dışa aktarma aracı veya çevrimiçi hizmet için arama yapmayı deneyebilirsiniz. İki önemli uyarı: Herhangi bir şey indirmeden önce yararlı bir araç yerine kötü amaçlı yazılım almamak için bilgisayarınıza güvenilir bir koruma yükleyin ve dışa aktarma prosedürünün yerel yasaları veya telif haklarını ihlal etmediğinden emin olun.
Veri yedeklemesini başka bir çevrimiçi hizmete kaydetme
Önemli web sayfaları için özel hizmetlerde yedeklemeler oluşturabilirsiniz. Örneğin, Pocket kişisel kullanım için harikadır. Premium sürüm sadece belgenin bağlantısını değil, tam metin kopyasını da kaydeder. Genel kullanım için web sayfalarının kopyaları web.archive.org internet arşivine veya benzer bir arşiv olan archive.is‘e kaydedilebilir. Yakında bu hizmetler hakkında ayrıca bir yazı yayınlayacağız.
Yedeklerin aynı anda birden fazla çevrimiçi hizmette depolanması
Bu, hizmetlerden biriyle ilgili kapanma veya teknik sorunlara karşı güvence sağlar. Bu ipucunu yukarıdaki ilk ipucuyla birleştirerek dosyaları indirebilir ve örneğin kendi sürücünüzdeki Dropbox yerel klasörüne kaydedebilirsiniz. Bu klasör, bulut depolama alanınızla otomatik olarak senkronize olur. Bu şekilde, dosyanın hem çevrimdışı hem de bulut yedekleri olacaktır. Örneğin bir belgenin iki kopyasını OneDrive ve Google Drive‘da saklamak paranoyakça görünebilir, ancak gerçekten güvenilirdir.
Başka bir hizmete otomatik yedekleme ayarlama
Bu, internet arşivlemesinin zirvesidir; yedekleri manuel olarak güncelleme ihtiyacını ortadan kaldırır. Dosyalar için, bir klasörden diğerine kopyalamak üzere zamanlanmış bir görev oluşturabilir, böylece bunları ev sunucunuzda ve bulut depolama alanında çoğaltabilirsiniz. Bazı not alma hizmetleri, Todoist‘te yeni görevler göründüğünde Joplin veya Obsidian‘da otomatik olarak bir not oluşturmanıza, IMDb‘de “favori” olarak işaretlenmiş filmleri ayrı notlara eklemenize, Pocket‘ta kaydedilen makaleleri Evernote‘a kopyalamanıza vb. olanak tanıyan ek senkronizasyon modüllerine sahiptir. Bu tür birçok senaryo, IFTTT ve Zapier gibi platformlar arası otomasyon araçlarındaki hazır tarifler aracılığıyla uygulanabilir.
Veri geçişi yasalar tarafından desteklendiğinde
Bazı ülke ve bölgelerde, kişinin verilerini indirme ve başka bir hizmete taşıma hakkı (veri taşınabilirliği) yasalarla güvence altına alınmıştır: Avrupa Birliği, Hindistan, Brezilya ve ABD’nin Kaliforniya Eyaleti bunların arasındadır. Çevrimiçi hizmetiniz herhangi bir dışa aktarma veya yedekleme seçeneği sunmuyorsa, destek birimiyle iletişime geçebilir, ilgili yasadan bahsedebilir ve verilerinizin bir kopyasını alabilirsiniz.
Çevrimiçi verilerinizi en azından ayda bir kez düzenli olarak yedeklemeyi unutmayın.
Belirli çevrimiçi hizmetlerdeki veriler nasıl yedeklenir?
Öneriler hizmete ve veri türüne bağlı olarak değiştiğinden, yedekleme etiketiyle birlikte gruplandırılmış bir dizi özel gönderimiz var. Liste düzenli olarak güncellenecek ve içine eklemeler yapılacaktır, ancak şu anda aşağıdakiler için yedekleme oluşturma hakkında bilgi edinebilirsiniz:
- Notion
- Telegram
- İki faktörlü kimlik doğrulama için Kimlik doğrulama uygulamaları
- Diğer hizmetler
Ve unutmadan; yedeklerinizi güvende tuttuğunuzdan emin olun!
İpuçları